illustratie koude
©KNMI

Kou

In de wind kan het een stuk kouder aanvoelen dan uit de wind. Dit verschijnsel staat ook wel bekend als 'windchill' of gevoelstemperatuur. Bij een gevoelstemperatuur van -15 graden of lager kunnen we een waarschuwing uitgeven.

Wat kan ik verwachten en wat kan ik doen bij extreme kou?

Mens en dier

Wat kan ik verwachten?
  • Kans op onderkoeling, ook bij goede winterkleding

  • Bij een paar uur buiten kans op wonden aan de blote huid 

Wat kan ik doen?
  • Bedek de huid en draag genoeg (lagen) kleding als u naar buiten gaat 

  • Blijf zoveel mogelijk uit de wind 

  • Volg weerberichten en waarschuwingen via KNMI.nl en de KNMI app 

Omgeving

Wat kan ik verwachten?
  • Kans op schade zoals het bevriezen van buitenkranen en waterleidingen in niet verwarmde ruimtes 

Wat kan ik doen?
  • Sluit buitenkranen en waterleidingen in niet verwarmde ruimtes af 

Verkeer

Wat kan ik verwachten?
  • Kans op het vastvriezen van autodeuren, ijs op de autoruiten en problemen met het starten van auto's  

Wat kan ik doen?
  • Maak uw auto klaar voor de winter

Mens en dier

Wat kan ik verwachten?
  • Kans op ernstige onderkoeling na meer dan 30 minuten buiten, ook bij goede winterkleding. Hierdoor kunt u bewusteloos raken

  • Bij langer dan 30 minuten buiten kans op wonden aan de blote huid 

Wat kan ik doen?
  • Ga zo min mogelijk naar buiten 

  • Bedek de huid en draag genoeg (lagen) kleding als u naar buiten gaat 

  • Blijf zoveel mogelijk uit de wind

  • Let extra op huisdieren 

  • Volg weerberichten en waarschuwingen via KNMI.nl, de KNMI app en onze social media kanalen

Omgeving

Wat kan ik verwachten?
  • Kans op schade zoals het bevriezen van buitenkranen en waterleidingen in niet verwarmde ruimtes 

Wat kan ik doen?
  • Sluit buitenkranen en waterleidingen in niet verwarmde ruimtes af 

Verkeer

Wat kan ik verwachten?
  • Kans op het vastvriezen van autodeuren, ijs op de autoruiten en problemen met het starten van auto's  

  • Kans op vertragingen op de weg en van treinen door vorstschade  

Wat kan ik doen?
  • Ga goed voorbereid op reis: doe warme kleding aan, zorg voor een opgeladen telefoon en neem een deken of slaapzak mee 

  • Maak uw auto klaar voor de winter

  • Bekijk voor vertrek de actuele situatie. Kijk op een van de vele reisplanners voor de trein, tram of de bus. Volg het advies van Rijkswaterstaat voor de snelwegen op rwsverkeersinfo.nl

Mens en dier

Wat kan ik verwachten?
  • Grote kans op ernstige onderkoeling, ook bij goede winterkleding. Hierdoor kunt u bewusteloos raken

  • Al na minder dan 30 minuten buiten kans op wonden aan de blote huid 

Wat kan ik doen?
  • Ga alleen naar buiten als dat echt nodig is 

  • Bedek de huid en draag genoeg (lagen) kleding als u naar buiten gaat 

  • Blijf zoveel mogelijk uit de wind 

  • Let extra op huisdieren 

  • Volg weerberichten en waarschuwingen via KNMI.nl, de KNMI app en onze social media kanalen

Omgeving

Wat kan ik verwachten?
  • Grote kans op schade zoals het bevriezen van buitenkranen en waterleidingen in niet verwarmde ruimtes 

Wat kan ik doen?
  • Sluit buitenkranen en waterleidingen in niet verwarmde ruimtes af 

Verkeer

Wat kan ik verwachten?
  • Grote kans op het vastvriezen van autodeuren, ijs op de autoruiten en problemen met het starten van auto's 

  • Grote kans op vertragingen op de weg en van treinen door vorstschade  

Wat kan ik doen?
  • Bekijk voor vertrek de actuele situatie. Kijk op een van de vele reisplanners voor de trein, tram of de bus. Volg het advies van Rijkswaterstaat voor de snelwegen op rwsverkeersinfo.nl 

  • Soms kan Rijkswaterstaat melden niet de weg op te gaan 

Uitleg over gevoelstemperatuur (windchill)

Warmteverlies drukken we uit in een gevoelswaarde van de temperatuur: de gevoelstemperatuur. Het verschil tussen de gemeten luchttemperatuur en de gevoelstemperatuur is een maat voor extra warmteverlies.

Er bestaan verschillende berekeningsmethoden. Bijvoorbeeld die van Siple en Passel, ontwikkeld uit experimenten in 1939 tijdens een poolexpeditie. Steadman (1971) baseerde zijn methode op de hoeveelheid kleding die nodig was om mensen te beschermen tegen de kou.

Meetmethode

Het KNMI maakt gebruik van een in Canada ontwikkelde formule, de JAG/TI methode. Ook de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en IJsland hanteren deze formule. Deze wetenschappelijk onderbouwde methode (Joint Action Group on Weather Indices) is gebaseerd op het warmtetransport van het lichaam naar de huid. De JAG/TI index staat dichter bij de menselijke ervaring van warmteverlies dan andere methodes. Verschillende instellingen in ons land die te maken hebben met gezondheidsadviezen en weerbedrijven maken gebruik van de hierbij behorende tabel voor de gevoelstemperatuur. 

Effect zon

De vermelde gevoelstemperatuur geldt voor een gezond, volwassen en wandelend persoon van gemiddelde lengte. De gevoelstemperatuur wordt berekend uit een combinatie van de luchttemperatuur en de gemiddelde windsnelheid.

De zon speelt geen rol in de berekeningsmethode. Maar bij zonnig weer voelt het minder koud aan dan de berekende gevoelstemperatuur doet vermoeden. Ook wanneer je met de wind in de rug wandelt, voelt het minder koud aan.

Niet voor levenloze objecten en dieren

Het begrip gevoelstemperatuur is niet van toepassing op levenloze objecten zoals machines, gewassen, het antivries in de auto of kwik. We kunnen de gevoelstemperatuur dan ook niet meten met een thermometer. Het geldt ook niet voor dieren. Wel heeft de wind invloed op de snelheid waarmee afkoeling optreedt. Daarom bevriezen waterleidingen en verwarmingselementen sneller als het bij vorst ook hard waait.

Zelden lage gevoelstemperaturen

Extreme doordringende kou met in De Bilt gedurende minstens een uur gevoelstemperaturen onder de -25 graden komt eens in de 33 jaar voor. Dit is gebaseerd op een halve eeuw gegevens. Eens in de twee jaar zakt de gevoelstemperatuur onder de -20 graden. 

Meer uitleg over

  • illustratie gladheid

    Gladheid door ijzel

    Gladheid door ijzel levert elk jaar in het winterseizoen veel ongelukken en schade op. IJzel is regen die bevriest zodra deze de grond bereikt. Een kleine hoeveelheid kan al zorgen voor gladheid.
  • ©KNMI

    Gladheid door sneeuw

    Sneeuwbuien kunnen voor ongelukken en schade zorgen. De intensiteit van sneeuw kan plotseling veranderen en over korte afstanden sterk verschillen. Vooral voor het verkeer is dat verraderlijk, want de weg kan in korte tijd spiegelglad worden.