In de meteorologie is sprake van een blokkade wanneer een hogedrukgebied de weg blokkeert voor depressies. Regengebieden kunnen ons dan moeilijk of niet bereiken, zodat het een tijd lang droog en zonnig kan zijn.
Met name in het voorjaar en de zomer kan een blokkade leiden tot droogte. Het standvastige weer met veel zon en 's zomers hoge temperaturen zorgt er bovendien voor dat veel water verdampt. Hierdoor kan de droogte met de dag toenemen.
In het najaar leidt het rustige weer tijdens een blokkade vaak tot de vorming van mist. Door de zwakkere kracht van de zonnestraling kan deze hardnekkig zijn.
Het begrip blokkade is afgeleid van de weerkaart. Druksystemen kunnen zodanig liggen, dat ze de doorgang versperren. Een omvangrijk hogedrukgebied boven de Atlantische Oceaan met uitlopers naar de Noordzee of het zuiden van Scandinavië, zorgt ervoor dat depressies afbuigen naar de Middellandse Zee of ver ten noorden van ons trekken. Het hogedrukgebied kan op de kaart de vorm aannemen van de Griekse letter Omega. Dit wordt ook wel een Omegablokkade genoemd.
De precieze positie van het blokkerende hogedrukgebied is van groot belang voor de richting waaruit de lucht wordt aangevoerd en daarmee ook voor de temperatuur. Voortdurende aanvoer van lucht uit warme gebieden kan leiden tot warmte. Maar bij aanvoer uit een van oorsprong koud gebied blijft de temperatuur juist lange tijd onder de maat.
In beide gevallen blijft de neerslag uit, afgezien van lokale buien die ontstaan door het hete weer of kleine storingen die toch door de barricade weten te dringen. Meestal maken die geen einde aan de geblokkeerde situatie en herstelt het standvastige weer zich dan weer snel.
De blokkade is in de weerkunde al decennia geleden geïntroduceerd. Toch is het nog steeds onduidelijk waardoor zich blokkades in de atmosfeer opwerpen, waardoor ze zo lang intact blijven en waarom ze ineens ook weer weg zijn. Voor de wetenschap zijn dat belangrijke vragen.
Als deze vragen beantwoord worden, kunnen lange periodes met extreem weer misschien beter worden voorzien. Voor de weersverwachtingen op de lange termijn en seizoensverwachtingen zou dat een grote stap voorwaarts zijn. Temeer juist daar grote afwijkingen van belang zijn voor de samenleving.
De laatste jaren is er winst geboekt in de kennis van blokkades. Bij het KNMI wordt onderzoek gedaan naar het optreden van blokkades en een mogelijke relatie van dit luchtdrukpatroon met de opwarming. De hogedrukgebieden lagen het ene jaar op grotere afstand dan in het andere jaar, waardoor de invloed op ons weer minder was.
Geblokkeerde luchtdrukpatronen behoren tot de grillen van het weer, zoals dat ook in een ver verleden al zo was. Dat wil niet zeggen dat het optreden van lange periodes van droogte en hitte niets met de opwarming te maken heeft. De KNMI'23-klimaatscenario’s wijzen uit dat in een warmer klimaat zowel de kans op zomerdroogte als de kans op extreem grote hoeveelheden neerslag toeneemt.
