Maan schuift voor de zon tijdens een gedeeltelijke zonsverduistering
Foto: shutterstock

Dim het zonlicht en wolken lossen op

12 februari 2024

Stapelwolken boven land beginnen direct op te lossen als het zonlicht wordt gedimd tijdens een gedeeltelijke zonsverduistering. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van het KNMI en de Technische Universiteit Delft. Voorstellen om de aarde af te koelen door het zonlicht kunstmatig te dimmen, moeten volgens dit onderzoek rekening houden met een mogelijke afname in bewolking. En dat werkt de beoogde afkoeling tegen.

Wolken meten tijdens een zonsverduistering 

Als de maan voor de zon schuift, werpt ze een schaduw op de aarde (zie video). In de schaduw is het zonlicht gedimd. Maar er blijft genoeg zonlicht over om met satellieten te meten of het bewolkt is of niet. Wel is het nodig heel precies de schaduw van de maan te berekenen voor elke locatie en tijd op de aarde om nauwkeurig de hoeveelheid bewolking vast te kunnen stellen. En dat is precies wat in het nieuwe onderzoek is gedaan. 

Bekijk de video waarin de schaduw van de maan over de aarde beweegt tijdens een zonsverduistering in 2013, waargenomen door de Meteosat-10 satelliet van EUMETSAT

Satellieten zien wolken verdwijnen tijdens een zonsverduistering 

Tijdens drie zonsverduisteringen boven Afrika zagen de onderzoekers dat stapelwolken al op grote schaal beginnen te verdwijnen bij een verduistering van 15 procent van het zonlicht. Nadat de zonsverduistering voorbij was, kwamen de stapelwolken weer terug. Op vergelijkbare dagen zonder zonsverduistering werd deze tijdelijke afname in bewolking niet waargenomen. Het verdwijnen van de wolken komt dus echt door de zonsverduistering. 

Afbeelding 1. Overzicht van de verandering in temperatuur en bewolking tijdens een zonsverduistering. ©KNMI

Ook computersimulaties laten wolken verdwijnen als het zonlicht wordt gedimd 

Wolken zijn tegenwoordig goed te simuleren met computers. Simulaties met het Nederlandse wolkenmodel DALES laten ook het verdwijnen en weer verschijnen van wolken zien tijdens een zonsverduistering boven land. In het model stijgt lucht minder sterk op tijdens een zonsverduistering doordat de grond afkoelt als het zonlicht wordt gedimd. Dit gaat de vorming van wolken tegen (afbeelding 1). Tijdens een zonsverduistering boven zee, koelt het zeewater niet sterk af. De stijgbeweging van de lucht wordt dan niet beïnvloed en het wolkendek blijft in stand.  

Technieken om de opwarming van de aarde tegen te gaan

Met Solar Geoengineering worden technieken bedoeld die gericht zijn op het dimmen van de zon, om zodoende het wereldwijde klimaat af te koelen. Een voorbeeld is 'stratospheric aerosol injection' (SAI), een techniek waarbij op grote schaal kleine stofdeeltjes in de hogere luchtlagen worden verspreid waardoor meer zonlicht wordt weerkaatst en de aarde dus afkoelt. Maar mogelijk leidt dit volgens het nieuwe onderzoek tot minder stapelwolken. Omdat stapelwolken zonlicht weerkaatsen en zo de aarde koelen, werkt de afname in stapelwolken de beoogde afkoeling tegen. Bovendien gaan mogelijk ook wind- en neerslagpatronen verschuiven. De hoge gevoeligheid van wolken voor zonsverduisteringen vraagt om meer onderzoek naar ongewenste bijeffecten van technieken die worden voorgesteld om zonlicht kunstmatig te dimmen. 

KNMI-klimaatbericht door Victor Trees (KNMI en TU Delft) 

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Early Warning Podcast - vervolg op succesvolle KNMI-podcastserie

    Het klimaat verandert en dat merken we bijna iedere dag. Het KNMI is de afgelopen jaren veranderd...

    22 juli 2024 - Nieuwsbericht
  2. 200 jaar geleden is het broeikaseffect ontdekt

    Hoera, het broeikaseffect is tweehonderd jaar oud! Of in ieder geval de eerste beschrijving ervan...

    17 juli 2024 - Klimaatbericht
  3. Satellietinstrument OMI al 20 jaar in de ruimte

    Vandaag, 15 juli is het precies 20 jaar geleden dat de Aura-satelliet werd gelanceerd, met daar a...

    15 juli 2024 - Nieuwsbericht
  4. Satelliet EarthCARE doet eerste succesvolle stralingsmetingen

    Met indrukwekkend veel detail heeft satelliet EarthCARE zijn eerste metingen verricht van de hoev...

    12 juli 2024 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten