Man gooit kokend water in de ijskoude blauwe lucht en het bevriest meteen
Foto: shutterstock

Extreme kou en de wereld wordt steeds warmer?

19 januari 2024

De berichten lijken elkaar tegen te spreken. Extreme kou in Rusland, Scandinavië en Noord-Amerika en tegelijkertijd het nieuws dat de wereldgemiddelde temperatuur nieuwe hoogtes bereikt. Hoe zit dat?

Extreme kou  

Iedere winter koelt de lucht in het noordpoolgebied sterk af. In afbeelding 1 zie je dat de temperatuur daar in januari gemiddeld tot ver onder het vriespunt daalt. Die koude lucht stroomt soms naar het zuiden uit door een verstoring in de straalstroom en de poolwervel. Dat zorgt op die meer zuidelijke plekken voor extreme kou. In afbeelding 2 zie je hoe tussen 26 december van het vorig jaar tot afgelopen 13 januari de kou uit het noordpoolgebied zich verspreidde. Dat zorgde voor uitzonderlijk lage temperaturen, eerst in Siberie, daarna in delen van Europa en Noord-Amerika. 

Animatie van de gemiddelde temperatuur per maand in de periode 1991-2020 geplot op een wereldkaart
Afbeelding 1. De gemiddelde temperatuur per maand in de periode 1991-2020. Iedere winter koelt de lucht in het noordpoolgebied weer af tot temperaturen ver beneden het vriespunt. Op deze kaart zijn de verhoudingen tussen de grootte van alle landen als in werkelijkheid. Bron: ERA5 dataset ECMWF.
 Animatie van de temperatuur per dag als afwijking van de gemiddelde temperatuur in januari in de periode 1991-2020. Van tweede kerstdag 2023 tot 13 januari 2024. Geplot op een wereldkaart.
Afbeelding 2. De temperatuur per dag als afwijking van de gemiddelde temperatuur in januari in de periode 1991-2020. Van Tweede Kerstdag 2023 tot 13 januari 2024. Bron: ERA5 dataset ECMWF.
Lijngrafieken van de verandering in de wereldgemiddelde temperatuur vanaf 1900. 2023 is het warmste jaar van de reeks.
Afbeelding 3. Temperatuurstijging op aarde sinds 1850-1900 volgens verschillende datasets. 2023 is het warmste jaar van de reeks. Bron: CS3/ECMWF.

Op andere plekken is het warmer dan normaal 

Wat je in afbeelding 2 ook ziet, is dat als het ergens extreem koud is, het op andere plekken veel warmer is dan normaal. Als je de temperatuur over de hele aarde middelt, blijkt het gemiddeld warmer te worden (afbeelding 3). Lokaal wordt het soms extreem koud, maar dat wordt gecompenseerd door meer warmte ergens anders. Je moet meer dan 100.000 jaar in de tijd teruggaan om een periode te vinden waarin de aarde als geheel ongeveer net zo warm was als nu. In een warmere wereld blijven kouderecords voorkomen, maar ze worden wel steeds zeldzamer.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten 

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Nieuw automatisch weerstation in Horst

    In het Limburgse Horst is een nieuw automatisch weerstation geïnstalleerd door het KNMI. De verwa...

    20 november 2024 - Nieuwsbericht
  2. Hoe dicht zitten we al bij 1,5 graden opwarming?

    2024 wordt vrijwel zeker het warmste jaar ooit gemeten. Waar we vorig jaar nog net onder de 1,5 g...

    19 november 2024 - Klimaatbericht
  3. Vier tyfoons raken de Filipijnen in korte tijd

    In slechts tien dagen tijd hebben vier tyfoons de Filipijnen getroffen. Dit is een unieke gebeurt...

    19 november 2024 - Nieuwsbericht
  4. Herfst schuift op in een veranderend klimaat

    De herfst is in volle gang: de dagen worden snel korter en de bladeren vallen van de bomen. De te...

    13 november 2024 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten