Hoe vaak wordt het nog zo koud als afgelopen week?

Het was precies een week koud in Nederland. Van zondag 7 februari tot en met zaterdag 13 februari lag de temperatuur ook overdag onder de nul graden. De minimumtemperaturen waren echter net niet laag genoeg voor een officiële koudegolf. Wel was het koud genoeg voor ijs en schaatsen. Zo'n koude week met schaatsen komt tegenwoordig gemiddeld nog eens in de ongeveer zes jaar voor. Dat is twee keer zeldzamer dan voor de opwarming van de aarde.

Wat is kou?

Er zijn verschillende manieren om naar veranderingen in kou te kijken. Het koudegetal of Hellmanngetal van een winter geeft aan hoeveel vorst er was tot aan het eind van de winter. Het aantal koudegolven en de temperatuur gedurende een koudegolf beschrijven hoe de koudste periodes zich gedragen, maar koudegolven komen lang niet elk jaar voor. Klimatologen bestuderen de laagste minimum, maximum of daggemiddelde temperatuur van het jaar. Wij analyseren hier de laagste minimum en daggemiddelde temperatuur van De Bilt en nemen het jaar van juli tot juni zodat de hele winter er in valt. Omdat we in Nederland vaak in schaatsijs geïnteresseerd zijn beschouwen we ook de laagste weekgemiddelde temperatuur van het jaar. Zoals we dit jaar zagen is een week koud weer genoeg voor veel ijspret.

Koudste dag van het jaar

De kans op zo'n koude dag of kouder is ongeveer twee keer zo klein geworden

De koudste dag van deze winter tot nu toe in De Bilt was op vrijdag 12 februari, met -5,8 graad Celsius etmaalgemiddeld. Dit komt in het huidige, warmere klimaat ongeveer eens in de 3 jaar voor (tussen de 2 en 5 jaar) en was dus niet echt extreem. Voordat de opwarming door broeikasgassen echt begon was dit nog heel normaal, we konden zo'n koude dag of kouder bijna elk jaar verwachten. De kans op zo'n koude dag of kouder is ongeveer twee keer zo klein geworden. Een andere manier om er naar te kijken is dat de koudste dag van het jaar na 1,2 graden mondiale opwarming zo'n 2,9 graden minder koud geworden is. De onzekerheid door de grilligheid van het winterweer is groot: de waarde ligt met 95% zekerheid tussen de 0,9 en 4,6 graden.

De waargenomen opwarming komt binnen de ruime onzekerheidsmarges goed overeen met de KNMI'14 scenario's, waarin de koudste dag van het jaar van 1981-2010 tot 2085 tussen de 1,6 en 2,7 graden opwarmt per graad mondiale opwarming.

Laagste temperatuur van het jaar

In De Bilt werd de laagste dagelijkse minimumtemperatuur van deze winter op vrijdag 12 februari gemeten, -10,9 graad Celsius. Dit komt ongeveer eens in de 4 jaar voor (tussen 2,5 en 6 jaar), dus zeer vergelijkbaar met de koudste daggemiddelde temperatuur. Deze laagste temperaturen zijn nu zo'n 3,0 graden (tussen de 1,0 en 4,9 graden) minder koud dan toen de aarde nog nauwelijks opgewarmd was.

Koudste week van het jaar

De afgelopen koude week is iets minder gewoon dan de afgelopen koudste dag, maar nog steeds niet echt extreem

Voor schaatsen heb je een langere periode met kou nodig dan een enkele dag. De koudste week van deze winter 2020/2021 tot nu toe in De Bilt was tussen 7 en 13 februari, met gemiddeld -4,8 graad. Dit komt in ons huidige klimaat ongeveer eens in de 6 jaar voor (tussen de 4 en 12 jaar). De afgelopen koude week is dus iets minder gewoon dan de afgelopen koudste dag, maar nog steeds niet echt extreem. Wel is de kans op zo'n koude week ongeveer 2,5 keer zo klein geworden. In ons huidige klimaat met mondiale opwarming van 1,2 graden is zo'n koudste weekgemiddelde temperatuur met 1,2 tot 4,8 graden toegenomen.

Koude dagen en weken nu ongeveer twee keer zeldzamer

Het goede nieuws is dat we nog steeds af en toe kunnen schaatsen

Zo'n koude week als afgelopen week met schaatsen komt tegenwoordig gemiddeld nog eens in de ongeveer 6 jaar voor. Voordat de mens de concentratie van CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer verhoogde was dat nog eens in de twee à drie jaar. Koude periodes in de winter zijn dus duidelijk opgewarmd, met zo'n twee à drie graden. Het goede nieuws is dat ze nog steeds redelijk vaak voorkomen en we nog steeds af en toe kunnen schaatsen.

 

Klimaatbericht door Geert Jan van Oldenborgh, Sjoukje Philip & Sarah Kew