Klimaatridder

Twee weken geleden overleed mijn zeer gewaardeerde collega Geert Jan van Oldenborgh. Voortgestuwd door een nooit aflatende interesse in het klimaat, bezat hij de gave om die interesse om te zetten in wetenschappelijke kennis, praktische tools én inzichten voor iedereen. In de 25 jaar dat hij op het KNMI werkte heeft hij een imposant oeuvre afgeleverd. Een oeuvre waarin hij de conclusie dat de mens het klimaat verandert steeds duidelijker naar voren liet komen. Zoveel mogelijk mensen bewust maken van klimaatverandering en de gevolgen ervan, dát was zijn doel.

KNMI klimaatberichten

Sinds de start van de klimaatberichten in 2017 was Geert Jan 38 keer (co-)auteur 

Geert Jan van Oldenborgh schreef dan ook graag klimaatberichten, en veel (figuur 1). Sinds de start van deze berichten (in 2017) was hij 38 keer als (co-)auteur betrokken. Zijn berichten waren deels gebaseerd op zijn onderzoek naar de rol van klimaatverandering in extremen, zoals bijvoorbeeld over de ‘verbijsterende hitte in Canada’ en de ‘toename van vorstschade aan wijnranken’. Maar vaak ook waren het berichten die ontsprongen aan zo maar een interessante observatie, of aan belangrijke en urgente vragen in het nationale en wereldwijde klimaatdebat (‘Is 1.5 graden opwarming nog haalbaar?’, ‘Hoe zijn oude klimaatvoorspellingen uitgekomen?’). Al zijn klimaatberichten zijn terug te vinden via het overzicht van KNMI klimaatberichten (of via deze chronologische lijst van klimaatberichten).

Wind, storm, sneeuw en kou

Ik had het genoegen samen met Geert Jan te werken aan enkele klimaatberichten en wetenschappelijke artikelen over wind, storm, sneeuw en koudegolven (figuur 2) én elfstedentochten. Ideeën ontstonden vaak bij de collectieve ochtendkoffie (thee in zijn geval). ‘Waar was de westenwind?’ vroegen we ons bijvoorbeeld af na de record droge zomer 2018. Het hogedrukgebied dat de hele zomer had bepaald, wist van geen wijken, op z’n minst een bericht waardig vonden we. Opmerkelijk genoeg hadden we in februari van datzelfde jaar nog verzucht ‘Eindelijk ijskoud!’ omdat de winter wel heel lang op zich liet wachten.

Leesbaarheid en waarheidsvinding staan altijd bovenaan in de klimaatberichten. Toch kon het een oplettende lezer niet ontgaan dat een titel soms enige spot bevatte. Zo schreven we in januari 2018 ‘Winters in Noord-Amerika zijn koud’. Deze ‘open deur’ vonden we gepast omdat de jaarlijks terugkerende koudegolven in de Amerikaanse media garant stonden voor een hoop discussie (zeker in de jaren onder president Trump). Ook hier laten de waarnemingen echter gewoon zien dat koudegolven sneller dan gemiddeld warmer zijn geworden.

Veelzijdig

Omvangrijk en veelzijdig zijn woorden die passen bij Geert Jan’s werk. Het strekt zich uit van tientallen artikelen in wetenschappelijke tijdschriften tot krantenberichten en interviews in de (inter)nationale dagbladen; van het geven van lezingen op internationale congressen, bijdragen aan IPCC, tot het beantwoorden van kamervragen in Den Haag en optredens in Nieuwsuur en voor NEMO kennislink. Veel mensen wereldwijd kennen en gebruiken de Climate Explorer, de door hem gecreëerde vrij toegankelijke website annex data-portaal waarop je met een paar muisklikken zelf klimaat-analyses kan uitvoeren. Hij was mede-oprichter van het World Weather Attribution initiatief, waarin weersextremen zo snel mogelijk na optreden worden geplaatst in de context van een veranderend klimaat. Recentelijk ontving hij diverse prijzen en werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Een rugzak vol

 Geert Jan: "Kennis zie ik als een rugzak vol spullen die je nodig hebt om de wereld om je heen te begrijpen"

Dagelijks komen nieuwe studies beschikbaar op het gebied van klimaat. Toen ik Geert Jan nog niet zo lang kende vroeg ik hem eens hoe hij al die informatie onthield. “Kennis”, zei hij toen, “zie ik als een rugzak vol spullen die je nodig hebt om de wereld om je heen te begrijpen. Nieuwe theorieën en inzichten (uit artikelen, presentaties, discussies) krijgen alleen een plekje in mijn rugzak als ze logisch passen bij de spullen/kennis die ik al heb, gaten op kunnen vullen, of als ze kunnen dienen als vervanging/upgrade van oudere spullen/kennis.”. Ik vind het een mooi beeld, Geert Jan, die zelf veel hield van wandelen in de bergen, klimmend door het (kennis)landschap met achterop een goed gevulde rugzak.

KNMI klimaatbericht door Hylke de Vries