Koudegolven in een warmer klimaat

Het is deze week ongebruikelijk koud maar er is geen sprake van een koudegolf. In dat geval moeten er in De Bilt minstens vijf opeenvolgende ijsdagen zijn (maximumtemperatuur lager dan 0 °C), waarvan drie dagen met strenge vorst (minimumtemperatuur lager dan -10 °C). Weliswaar waren er vanaf zondag ijsdagen, maar de minimumtemperatuur bleef alle dagen boven de -10 °C. Hoe bijzonder zijn koudegolven, en hoe gevoelig zijn koudegolven voor de opwarming van het klimaat?

Frequentie neemt af

Sinds 1901 zijn er 33 koudegolven geweest

Sinds begin vorige eeuw is de wintertemperatuur in De Bilt met 2,4 graad gestegen (figuur 1, rode trendlijn). Wat is het effect hiervan op de frequentie van koudegolven? Sinds het begin van de metingen in 1901 zijn er 33 koudegolven geweest.

Figuur 2 toont de jaren waarin de koudegolven voorkwamen (horizontale as) en enkele kenmerken van de koudegolven (verticale as). De zwarte punten geven voor elke koudegolf het aantal jaren sinds de vorige koudegolf. In de vorige eeuw was dit gemiddeld drie jaar, met uitschieters naar beneden tot 0 jaar (meerdere koudegolven in één jaar) en naar boven tot negen jaar (tussen 1908 en 1917). In de huidige eeuw was er tot nu toe slechts één koudegolf, in 2012. Deze kwam zestien jaar na de vorige koudegolf van 1996. De volgende koudegolf na 2012 komt minstens negen jaar later. Koudegolven komen deze eeuw dus veel minder vaak voor dan in de vorige eeuw.

Temperatuur en lengte veranderen niet

Figuur 2 toont ook voor elke koudegolf het aantal dagen dat deze duurde (rode punten), het aantal dagen dat er strenge vorst optrad (groene punten), en de laagste temperatuur tijdens de koudegolf (blauwe punten). Bij de koudegolf van 2012 zijn deze drie grootheden niet wezenlijk anders dan bij de koudegolven in de vorige eeuw. Er zijn dus geen aanwijzingen dat de temperatuur of de lengte van koudegolven verandert.

Klimaatverandering

Hoe gevoelig is de frequentie van koudegolven voor de opwarming van het klimaat? Om hiervan een indruk te krijgen zijn de maximum- en minimumtemperaturen van de reeks geleidelijk verhoogd, en is gekeken welke koudegolf bij welke verhoging van de temperatuur verdwijnt (figuur 3, blauwe lijnen). De figuur toont ook voor elk jaar de opwarming in de winter in 2020 sinds dat jaar (rode getrokken lijn). Bij het huidige klimaat van 2020 overleven alleen de koudegolven die boven de rode lijn uitkomen, ongeveer 40 procent. Bij een klimaat dat 1°C warmer is dan het huidige klimaat (rood gestreepte lijn), overleeft een kwart van de koudegolven.

 

KNMI-klimaatbericht door Peter Siegmund