Op deze kortste dag van het jaar zou je haast vergeten dat 2022 het zonnigste jaar ooit gemeten is. Toch passeerde het landelijk gemiddelde aantal zonuren al op 8 november het oude record uit 2003 van 2099,5 uur. Waarom was het zo zonnig? En wordt het alsmaar zonniger?
Ja, Nederland wordt alsmaar zonniger. Dit geldt vooral voor het zomerhalfjaar (april tot en met september), waarin sinds begin deze eeuw de zonneschijn met 192 uur oftewel met 16 procent toegenomen (figuur 1, boven). Opvallend is dat in dezelfde periode de relatieve luchtvochtigheid met 4 procent is afgenomen, van 78 naar 74 procent (figuur 1, midden). Bij lagere relatieve vochtigheid raakt de lucht minder snel verzadigd met waterdamp, ontstaan er minder snel wolken en is er meer zon. Ook kan meer zon leiden tot uitdroging van de bodem en zo tot lagere relatieve vochtigheid. In hoeverre hangen de recente trends in zonneschijn en relatieve vochtigheid met elkaar samen?
Dat meer zon samengaat met drogere lucht geldt niet alleen voor de trends. Ook bij de meeste individuele jaren gaat veel zon gepaard met lage relatieve vochtigheid, en weinig zon met hoge relatieve vochtigheid. Voor de afwijkingen ten opzichte van de groene trendlijn zijn er gemiddeld 42 zonuren meer als de relatieve vochtigheid 1 procent daalt (figuur 2). Als je dit verband ook toepast op de trend in relatieve vochtigheid van 4 procent, dan geeft dit 168 uur meer zonneschijn. Dit verschilt betrekkelijk weinig met de waargenomen 192 uur meer zonneschijn. De samenhang tussen zonneschijn en relatieve vochtigheid is voor de recente trends dus ongeveer even sterk als voor de variaties van jaar op jaar.
Waarom is de relatieve vochtigheid afgenomen? Voor een deel komt dit doordat er deze eeuw in het zomerhalfjaar vaak hogedrukgebieden waren, met weinig wolken, veel zon en drogere lucht. De gemiddelde luchtdruk is sinds begin deze eeuw iets toegenomen (figuur 1, onder). Dit is echter een zwak effect, in het recordzonnige 2022 was de luchtdruk inderdaad hoog, maar bijvoorbeeld in 2021 was de luchtdruk ook hoog, terwijl er toen juist weinig zon was.
Ook elders in de wereld neemt de relatieve vochtigheid af, vooral boven land. Het verschil tussen land en zee heeft te maken met de beschikbaarheid van water voor verdamping. De opwarming van de aarde gaat gepaard met een toename van verdamping boven land en boven zee. Boven land is er echter niet altijd genoeg water beschikbaar om te verdampen, de grond droogt namelijk uit. Als dat gebeurt, dan vermindert of stopt de verdamping en stijgt de landtemperatuur omdat verdamping het land koelt.Vochtige lucht vanuit zee warmt daardoor gemiddeld sterker op als deze boven land komt, waardoor de relatieve vochtigheid daalt. En mede daardoor hebben wij minder bewolking en meer zonneschijn. De toename in zonneschijn is in lijn met de KNMI’14 klimaatscenario’s. Voor de zomers rond 2085 voorzien deze een toename in zonnestraling van 0,9 tot 9,5 procent ten opzichte van de periode 1981-2010.
Het klimaat verandert en dat merken we bijna iedere dag. Het KNMI is de afgelopen jaren veranderd...
22 juli 2024 - NieuwsberichtHoera, het broeikaseffect is tweehonderd jaar oud! Of in ieder geval de eerste beschrijving ervan...
17 juli 2024 - KlimaatberichtVandaag, 15 juli is het precies 20 jaar geleden dat de Aura-satelliet werd gelanceerd, met daar a...
15 juli 2024 - NieuwsberichtMet indrukwekkend veel detail heeft satelliet EarthCARE zijn eerste metingen verricht van de hoev...
12 juli 2024 - Klimaatbericht