Figuur met thermometer en veer
Foto Pixabay

Terugverende temperaturen

28 augustus 2024

Temperaturen veren terug naar het langjarig gemiddelde. Naarmate ze meer afwijken van het gemiddelde, veren ze sneller terug.

Verandering richting de gemiddelde temperatuur

In een jaar gaat de temperatuur vrijwel evenveel omhoog als omlaag. Door het jaar heen geldt dat natuurlijk niet: in de lente gaat de temperatuur vooral omhoog en in de herfst gaat de temperatuur vooral omlaag. Ook verwacht je intuïtief dat de temperatuur vooral verandert in de richting van de gemiddelde temperatuur, oftewel dat als het warm is voor de tijd van het jaar de temperatuur vooral omlaag gaat, en andersom, dat als het koud is voor de tijd van het jaar de temperatuur vooral omhoog gaat. Maar is dat ook zo? We zoeken het uit.

Afwijkingen en veranderingen in de temperatuur

We nemen de meetreeks van De Bilt en berekenen voor elke dag in de periode 1991-2020 hoeveel de etmaalgemiddelde temperatuur afwijkt van het langjarig gemiddelde over diezelfde periode voor die dag. Een positieve afwijking betekent dat de dag warm is voor de tijd van het jaar.

Vervolgens berekenen we voor de dagen met een bepaalde temperatuurafwijking, in stapjes van één graad, het gemiddelde verschil in temperatuur met de volgende dag. Een positief verschil betekent dat de temperatuur gemiddeld toeneemt.

Het verband tussen de temperatuurafwijking van het langjarig gemiddelde en het gemiddelde verschil in temperatuur met de volgende dag is te zien in afbeelding 1, voor het winterhalfjaar (oktober-maart) en het zomerhalfjaar (april-september).

Afbeelding 1. Verband tussen de dagelijkse temperatuurafwijking van het langjarig (1991-2020) gemiddelde en de gemiddelde dag-tot-dag temperatuurverandering, in het winterhalfjaar (oktober-maart, blauw) en zomerhalfjaar (april-september, rood) in De Bilt in de periode 1991-2020. Als het kouder is dan het langjarig gemiddelde (linkerkant van de grafiek) is de temperatuur de volgende dag gemiddeld gesproken hoger (een positieve temperatuurverandering). ©KNMI

Grote afwijkingen veren sneller terug

Je ziet dat bij positieve temperatuurafwijkingen (oftewel, als het warm is voor de tijd van het jaar) de temperatuur de volgende dag gemiddeld gesproken afneemt en bij negatieve temperatuurafwijkingen juist toeneemt: de temperatuur verandert gemiddeld inderdaad in de richting van het langjarig gemiddelde.

Ook blijkt dat naarmate de afwijking groter is de temperatuur sneller terugveert. Voor temperatuurafwijkingen tot ongeveer drie graden volgt de ‘veerkracht’ vrijwel een rechte lijn. Dit lijkt op een echte veer, waarvan de veerkracht evenredig toeneemt met hoeveel de veer wordt uitgetrokken. Grote positieve temperatuurafwijkingen, van drie graden of meer, veren sneller terug dan grote negatieve afwijkingen. De resultaten voor het winterhalfjaar en het zomerhalfjaar zijn ongeveer gelijk.

Het gaat hier zoals gezegd om de gemiddelde verandering in de temperatuur. Een temperatuur die bijvoorbeeld hoog is voor de tijd van het jaar kan best hoog blijven of verder omhoog gaan, maar gemiddeld veert de temperatuur terug naar het langjarig gemiddelde, en wel sneller naarmate de temperatuurafwijking groter is.

Klimaatbericht door Peter Siegmund

Het jupyter notebook dat de grafiek heeft gemaakt in de afbeelding op basis van de temperatuurmetingen in De Bilt staat op KNMI gitlab.

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Minder bewolking was belangrijke factor in recordwarmte 2023

    In 2023 bereikte de wereldgemiddelde temperatuur een recordhoogte. Rekening houdend met alle beke...

    18 december 2024 - Klimaatbericht
  2. Zonnestraling in december vergeleken met juni

    December is de donkerste maand van het jaar, met de laagste zonnestand en de kortste dagen. De ho...

    13 december 2024 - Klimaatbericht
  3. Klimaatwetenschap in de rechtszaal

    Vandaag is het de dag van de mensenrechten. Het recht op leven, gezondheid, eigendom en wonen sta...

    10 december 2024 - Klimaatbericht
  4. KNMI klimaatgedicht

    KNMI klimaatgedicht 2024

    05 december 2024 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten