Vorst met IJsheiligen steeds zeldzamer

De periode van 11 tot en met 14 mei staat in de volksweerkunde bekend als de IJsheiligen, vernoemd naar de naamdagen van een viertal katholieke heiligen. Dit zijn de laatste dagen in het voorjaar waarop nog vorst kan optreden. Maar vorstdagen in mei zijn een zeldzaamheid geworden. De laatste vorstdag is in de afgelopen dertig tot veertig jaar gemiddeld zo'n tien dagen naar voren verschoven.

Laatste vorst valt steeds vroeger

In een eerder klimaatbericht schreven we al over de steeds korter wordende 'winterse periode' waarin vorst kan voorkomen in Nederland. De laatste vorst valt gemiddeld steeds eerder in het voorjaar en de eerste vorst steeds later in het najaar, wat past in de trend van toenemende temperaturen in Nederland. Dit betekent dat de kans op vorst later in het voorjaar, en dus ook met de IJsheiligen, steeds kleiner wordt.

Laatste vorst 1901-2019

In figuur 1 is deze trend duidelijk terug te vinden voor het landelijke weerstation De Bilt. In blauw zien we voor elk jaar sinds 1901 de laatste dag, geteld vanaf 1 januari, waarop de minimumtemperatuur onder het vriespunt kwam. De rode lijn is een 30-jarig lopend gemiddelde van deze waarnemingen, die de trend duidelijker zichtbaar maakt.

Te zien is dat de laatste vorstdag in de afgelopen 30-40 jaar gemiddeld zo'n 10 dagen naar voren is verschoven en dat vorstdagen in mei een zeldzaamheid zijn geworden. Tot en met de jaren zeventig zien we de blauwe lijn sporadisch doorschieten tot boven de IJsheiligen, die zijn gemarkeerd met een rood-grijze balk in de maand mei. Vorst na de IJsheiligen is dus niet helemaal uitgesloten maar de kans is zeer klein. Er zijn ook weerstations in Nederland die in juni nog vorst hebben waargenomen maar in de zomermaanden juli en augustus heeft het in Nederland nog nooit gevroren.

Minimumtemperatuur IJsheiligen 1901-2019

Ook wanneer we de laagste minimumtemperatuur in de periode van de IJsheiligen uiteenzetten over dezelfde periode van 1901 tot en met 2019 zien we een stijgende trend (figuur 2). De laatste keer dat het met de IJsheiligen tot vorst kwam in De Bilt was op 11 mei 1953, met -1,9 ⁰C*. Ondanks dat vorst in deze tijd van het jaar in het opwarmende klimaat steeds zeldzamer wordt, maken de IJsheiligen tot vandaag de dag nog hun naam waar. De komende dagen blijft het namelijk koud met in de nachten plaatselijk lichte vorst.

KNMI-klimaatbericht door Yorick de Wijs

* Update 15 mei 2020

Dit jaar kwam het op 14 mei - na het publiceren van dit klimaatbericht - weer eens tot vorst in De Bilt, met een minimumtemperatuur van -1,0 ⁰C.