Vuurwerk, vocht en mist gevangen in dunne luchtlaag

In veel plaatsen in Nederland kon de vuurwerkvervuiling rondom afgelopen oud en nieuw zich maar slecht verspreiden. Er was sprake van een dunne, afgesloten luchtlaag vlak boven de grond met weinig wind. In deze laag zagen we een opeenhoping van vocht, vervuiling en dichte mist. Toch komt dichte mist, door verbetering van luchtkwaliteit, veel minder vaak voor dan 50 jaar geleden.

Vocht en vervuiling

Vanaf eerste kerstdag tot aan 2 januari is Nederland onder invloed van een hogedrukgebied boven West-Europa. Het weer in een hogedrukgebied wordt gekenmerkt door weinig wind en een stabiele opbouw van de atmosfeer. Vocht en andere deeltjes blijven daardoor gevangen in een dunne laag onderin de atmosfeer, de menglaag (figuur 1). Dit levert na zonsondergang, of soms de hele dag, mist, nevel of laaghangende bewolking op, afhankelijk van de windsterkte.

(Vuurwerk)mist

Met oudjaar en ook op nieuwjaarsdag is er op veel plaatsen mist van verschillende oorsprong: door afkoeling, door aanvoer, en door vuurwerk versterkt. In de nacht van 30 op 31 december trekt een koufront zuidwaarts over Nederland. Achter het front wordt vochtige lucht vanaf de Noordzee aangevoerd en vlak achter het front valt de wind weg. Dit levert in de ochtend van oudjaar al dichte mist op in het midden van het land (figuur 2a). Vanaf de tweede helft van de middag beweegt een uitloper van het hogedrukgebied naar het noorden. Daar valt nu ook de wind weg en er ontstaat dichte mist door afkoeling. In het midden van het land is een mistveld met de zuidoostenwind aangevoerd. In het zuiden trekt de wind dan iets aan en neemt het zicht toe (figuur 2b en 2c). Direct na middernacht ontstaat er in het zuidoosten en midden van het land mist door een combinatie van snelle afkoeling en vuurwerk (figuur 2d). Op nieuwjaarsdag 2020 blijft de mist op meerdere plaatsen hardnekkig aanwezig door de aanhoudend slechte doorstroming.

Aantal dagen met dichte mist afgenomen

Het aantal dagen met dichte mist (zicht minder dan 200 meter) is in Nederland gehalveerd van gemiddeld 30 per jaar in de jaren zestig van de vorige eeuw tot 15 dagen in het begin van deze eeuw. De afname van luchtvervuiling speelt hierbij waarschijnlijk een belangrijke rol, omdat op kleine vaste deeltjes in de lucht waterdamp kan condenseren. Als er veel deeltjes zijn, vormen zich veel druppeltjes die de nevel of mist dichter maken. Dit is ook het principe van vuurwerkmist, waarbij de rook van het vuurwerk het zicht nog verder vermindert.

 

KNMI-klimaatbericht door Anika Hoekstra