Waar is het winterweer?

Na een zeer zachte december en januari, met respectievelijk ruim 2,1°C en 3,1°C boven het klimatologische gemiddelde, kunnen we gerust stellen dat de winter tot nu toe zeer zacht is verlopen. Ook in februari lijkt de winter tot nu toe ver weg. Hoe komt het dat we in Nederland bijna geen winterweer hebben gehad?

Zuidwestenwind

Het weer is deze winter niet alleen erg zacht maar ook wisselvallig, met vaak regen of buien en af en toe veel wind. In de Nederlandse winter gaan hogere temperaturen en regenachtig of winderig weer vaak samen. Wanneer lagedrukgebieden zich ophouden boven de Atlantische Oceaan nabij IJsland of Groot-Brittannië staat er bij ons een zuidwestelijke stroming, waarmee vochtige lucht van boven zee wordt aangevoerd. Omdat het zeewater ten zuidwesten van ons in de winter warmer is dan het land, voert een zuidwestenwind zachtere lucht aan. Daarnaast is deze lucht soms afkomstig uit de (sub)tropen, waardoor de aangevoerde lucht sowieso al een stuk warmer is. Tegelijkertijd zorgt de nabijheid van lagedrukgebieden ervoor dat er regelmatige storingen passeren, met naast flink wat regen ook veel bewolking en wind. Deze laatste twee verhinderen dat de temperatuur goed kan dalen in de nacht, waardoor ook de nachten vaak zacht zijn.

Hardnekkig drukpatroon

Deze winter hebben we te maken met zo'n zuidwestelijke stroming en is het dus zacht en wisselvallig. Lagedrukgebieden hielden zich vaak op boven het noordwesten en hogedrukgebieden boven het zuidoosten van Europa. Dit is te zien in de afwijking van de maandgemiddelde hoogte van het 500 hPa drukvlak ten opzichte van het klimatologisch gemiddelde, in dit geval van afgelopen december (figuur 1). Hierin is inderdaad een negatieve afwijking te zien van de luchtdruk tussen Groot-Brittannië en IJsland en een positieve afwijking boven het Middellandse Zeegebied. Januari laat voor Europa een soortgelijke verdeling zien. Er was dus inderdaad sprake van een aanhoudend afwijkend drukpatroon met hardnekkige lagedrukgebieden boven de Atlantische Oceaan, die noemenswaardig winterweer tot nu toe onmogelijk hebben gemaakt. Overigens was het niet alleen zeer zacht in Europa, maar was januari ook wereldwijd de warmste maand sinds het begin van de metingen.

Langetermijnverwachtingen

Voor het weer van dag tot dag heeft het meestal weinig zin om verder te kijken dan vijf tot zeven  dagen vooruit. Weermodellen worden echter steeds beter en dus wordt het geleidelijk ook interessanter om verder vooruit te kijken. Bekend zijn wellicht de zogenoemde 10-15 dagen pluimverwachtingen van het KNMI maar bijvoorbeeld het Europse weercentrum ECMWF maakt ook maandverwachtingen van maximaal vier weken vooruit. Op deze lange termijn heeft het alleen maar zin om te kijken naar gemiddelde grootschalige weerpatronen, hetgeen een indicatie kan zijn voor het voorkomen van een bepaald weertype. Zo lieten de wekelijkse ECMWF-maandverwachtingen al sinds begin januari een sterke indicatie zien voor een hardnekkige zuidwestelijke stroming later die maand en begin februari.

Kijkend naar de meest recente maandverwachting, valt op dat er een relatief grotere kans is dat lagedrukgebieden in noord(west) Europa ook de rest van februari het weerpatroon zullen domineren. Wel zien we later in de periode een voorkeur voor een noordelijkere koers van de storingen, waardoor het weer bij ons mogelijk wat rustiger kan worden onder de invloed van een hogedrukgebied. Aanvoer van zachte lucht vanaf de Atlantische Oceaan blijft daardoor waarschijnlijker, duidelijk te zien aan een grotere kans op temperaturen boven normaal en afnemende kans op neerslaghoeveelheden boven normaal (figuur 2).

 

KNMI-klimaatbericht door Yorick de Wijs