Zeespiegel stijgt door na 2100

De zeespiegelstijging op de langere termijn wordt vaak over het hoofd gezien. Zelfs als de uitstoot van broeikasgassen naar nul gaat, zorgen vertragingen in het klimaatsysteem ervoor dat de zeespiegel na 2100 nog wel even door blijft stijgen. Ook in het '2 graden' scenario (SSP1-2.6) kan de wereldgemiddelde stijging uitkomen op ruim 3 meter in 2300.

Zeespiegel reageert traag op klimaatverandering

Zelfs als we per direct zouden stoppen met het uitstoten van broeikasgassen, blijft de zeespiegel nog wel even doorstijgen. De oceaan en de ijskappen, die betrokken zijn bij zeespiegelstijging, reageren namelijk traag op klimaatverandering. Het kost veel energie om de oceaan op te warmen, vandaar dat de temperatuur van de oceaan maar langzaam stijgt. Bovendien wordt het warmere oppervlaktewater slechts geleidelijk naar de diepzee vervoerd door oceaanstromingen. Dit transport van warmte naar de diepzee is een proces dat honderden jaren in beslag neemt. Ook blijft de oceaantemperatuur nog duizenden jaren verhoogd. De opwarming zorgt voor uitzetting van oceaanwater en dus een verhoogde zeespiegel, die niet zomaar weer zakt.

Naast het uitzetten van water zorgt de hogere temperatuur ook voor het smelten van de grote ijskappen op Groenland en Antarctica. Zolang de temperatuur boven het smeltpunt ligt, blijft het smelten doorgaan. Het smelten brengt ook beweging in het landijs op gang, die niet zomaar te stoppen is. Die ijsstromen eindigen in de warmere oceaan, waar ze smelten en ook op lange termijn blijven bijdragen aan zeespiegelstijging.

Zeespiegelstijging niet te stoppen, wel te beperken

De trage reacties van oceaan en ijskappen zorgen ervoor dat het effect van uitstootvermindering pas te zien is vanaf 2040. Het verschil in de verwachte zeespiegelstijging bij de verschillende scenario’s van toekomstige uitstoot wordt groter naarmate je verder in de toekomst kijkt. In het jaar 2300 is de verwachte zeespiegelstijging  in het scenario waarbij de temperatuur onder de 2 graden opwarming blijft een halve meter tot 3 meter. In het scenario met een verdubbeling in de uitstoot van CO2 halverwege deze eeuw is de verwachte stijging een stuk groter, 2 tot 7 meter (figuur 1). 

Instabiele ijskap leidt mogelijk tot snelle zeespiegelstijging

Bij het hoogste scenario van uitstoot van broeikasgassen kan de zeespiegelstijging mogelijk nóg hoger uitvallen, tot wel 16 meter in 2300. Dit gebeurt als de Antarctische IJskap versneld afsmelt doordat delen van de ijskap instabiel worden (figuur 2). Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor de drijvende ijsplaten die vastzitten aan de ijskap en tegendruk geven aan de gletsjers die van de ijskap af stromen. Als die ijsplaten dunner worden of opbreken, kunnen de gletsjers makkelijker de oceaan in stromen. Op plaatsen waar de ondergrond van de ijskap landinwaarts lager ligt dan aan de kust, kan dat deel van de ijskap sneller instabiel worden.

Bovendien kunnen ijskliffen ontstaan; verticale ijswanden waar een ijsplaat is afgebroken of gesmolten. Die kliffen kunnen instorten onder het gewicht van het ijs. Dit hebben we al op kleinere schaal bij twee gletsjers op Groenland zien gebeuren. Wanneer deze processen op grote schaal plaatsvinden, heeft dat snelle zeespiegelstijging tot gevolg. Of en wanneer dit precies zal gebeuren valt nog niet te zeggen, maar hoe sterker de temperatuur stijgt, hoe sneller iets dergelijks natuurlijk kan optreden.

Nederlandse zeespiegel is gevoelig voor het afsmelten van de Zuidpoolijskap

Hoewel de wereldwijde zeespiegelstijging niet één-op-één vertaald kan worden naar Nederland, is het duidelijk dat onomkeerbare processen in gang zijn gezet. Hierdoor is het zo goed als onmogelijk om zeespiegelstijging na 2100 af te wenden en is de kans reëel dat deze enkele meters zal bedragen in 2300. Wel kan de snelheid van veranderingen worden afgeremd en de kans op een instabiele Zuidpoolijskap worden verkleind als de temperatuurstijging beperkt blijft. Voor Nederland is dat zeker belangrijk, want Nederland ligt voor een groot deel onder zeeniveau en de zeespiegel voor de Nederlandse kust is extra gevoelig voor het smelten van de Zuidpoolijskap.

KNMI-klimaatbericht door Eveline van der Linden