Voor iedere plek in Nederland en voor elk tijdstip kan het KNMI een reconstructie maken van het weer. Hoeveel regen is er in een bepaalde tijd gevallen? Hoe was het zicht? Deze forensische meteorologie levert het KNMI aan overheidsorganisaties na onder meer ongevallen, schadeclaims, overlast of misdrijven. Op basis van metingen vanaf de grond en met radar-en satellietinstrumenten reconstrueert het KNMI een weersituatie en bepaalt de bijzonderheid ervan. Was de sneeuwlast zo uitzonderlijk zwaar dat het dak instortte? Kon plotseling een mistbank optreden? Was die bui echt extreem zoals op 28 juli 2014 nabij Alphen aan den Rijn?
De hevige bui in de vroege ochtend zorgde op die maandag 28 juli voor veel wateroverlast en schade in het poldergebied van hoogheemraadschap van Rijnland, vooral rondom Alphen aan den Rijn. Water stroomde op enkele plekken over de kades. Wegen stonden blank. Velden vol sierteelt liepen onder water. Zandzakken moesten er aan te pas komen om wateroverlast te beperken.
Het hoogheemraadschap van Rijnland zette op kritieke plekken ruim dertig mobiele pompinstallaties in om het overtollige water uit de polders over te pompen naar boezemwateren. Dit zijn grote plassen, kanalen en sloten die met elkaar verbonden zijn en als opslagruimte dienen voor het watersysteem.
“De polderwateren liepen al snel vol zodat het op sommige plekken kritiek werd en we het water niet meer voldoende konden wegpompen met de poldergemalen”, vertelt René van der Zwan, adviseur Beleid en Onderzoek bij het team Monitoring en Kerngegevens bij hoogheemraadschap van Rijnland.
Door het delen van de juiste informatie tussen waterschappen en veiligheidsregio’s was al snel een duidelijk beeld wat er aan de hand was. “Maar in de ogen van de bewoners is het altijd te laat. Begrijpelijk want zij ondervinden de wateroverlast. We hadden in totaal negen plekken getraceerd waar structurele problemen konden plaatsvinden door de hevige regenval. Daar zijn snel maatregelen genomen om erger te voorkomen.”
Het hoogheemraadschap van Rijnland heeft eigen regenmetingen. Op basis daarvan gaan de driehonderd poldergemalen en vier boezemgemalen automatisch aan als het waterpeil te veel stijgt. Daarnaast zijn er nog aanvullende weermetingen zoals regenradarbeelden. “Maar het blijft altijd een benadering omdat je niet op elke plek meet. Zo moet de extreme regenbui op 28 juli tussen de regenmeters van Rijnland zijn gevallen, want de hoeveelheden gemeten in de neerslagmeters waren een stuk lager.”
Om daadwerkelijk te weten hoeveel regen er op die dag is gevallen in het gebied rondom Alphen aan den Rijn, heeft het waterschap het KNMI de opdracht gegeven dit te onderzoeken. En te bepalen hoe bijzonder deze weersituatie is geweest.
“Hoe extreem was deze bui en hoe vaak kunnen we dit nog verwachten?"
Van der Zwan: “Hoe extreem was deze bui en hoe vaak kunnen we dit nog verwachten? Dat wilden we graag uit voorzorg weten. Maar ook om te kijken of we als waterschap nalatig waren geweest op de plekken waar wateroverlast en schade is geweest.”
Uit de analyse van het KNMI bleek dat het inderdaad om een heel uitzonderlijke weersituatie ging. “De hoeveelheid regen in millimeters zat ver boven de norm van eens in de honderd jaar waar wij in onze berekeningen vanuit gaan”, legt Van der Zwan uit. “Het bijzondere was dat tot het moment dat de bui viel, het juist erg droog was. Er dreigde op dat moment juist uitdroging van de kades met grote kans op droogtescheuren.
“De hoeveelheid regen in millimeters zat ver boven de norm van eens in de honderd jaar waar wij in onze berekeningen vanuit gaan”
Door die enkele bui op de 28e van circa 100 millimeter in een paar uur tijd en het overlopen van de kades met water uit de sloten, werd ineens de vraag actueel of de kades wel voldoende stabiel bleven. Dit was gelukkig het geval ondanks de extreme droogte van de periode ervoor en het snelstijgende waterpeil.”
Het KNMI-rapport heeft het waterschap geholpen om uit te leggen waarom het op sommige plekken mis is gegaan. “Maar ook bij de afhandeling van schademeldingen en om een aantal maatregelen te nemen. Zo is een kwetsbare kade uiteindelijk in goed overleg met omwonenden toch verhoogd ondanks dat er voor de wateroverlast juist bezwaren waren.”
“Juist die onafhankelijkheid is erg belangrijk. Met een second opinion voorkom je discussies over cijfers en objectiviteit."
Van der Zwan waardeert het dat er een onafhankelijk instituut als het KNMI is die de weersituatie kan analyseren. “Juist die onafhankelijkheid is erg belangrijk. Met een second opinion voorkom je discussies over cijfers en objectiviteit. Met deze analyse hebben we goed inzicht gekregen in de specifieke weersomstandigheden van 28 juli en hebben we kunnen toetsen of onze eigen weerbeelden correct waren. In de toekomst bij een extreme weerssituatie zullen we weer gebruik maken van de kennis en diensten van het KNMI. De bui van 28 juli 2014 heeft nut en noodzaak meer dan bewezen.”
Veel van onze producten en diensten leveren we aan de Rijksoverheid. Daarnaast zijn er ook mogelijkheden voor levering aan andere overheden en voor samenwerking met de markt. Wilt u weten wat die mogelijkheden zijn? Neem dan gerust contact met ons op. Wij helpen u graag.
