Droogte door piek in blokkades

Het droge voorjaar en de zonnige start van de zomer in West-Europa geeft recreatieplezier, maar heeft ook ernstige gevolgen. Mede door de droogte en de hitte konden de heftige bosbranden in Portugal ontstaan. Waterschaarste bedreigt ook de gewasopbrengsten in veel delen van Europa.

De hitte en de droogte hangen samen met de luchtdrukverdeling boven Europa (zie figuur 1). De laatste maanden blokkeerden hogedrukgebieden regelmatig de weg voor lagedrukgebieden die uit het westen kwamen aangewaaid. Noodgedwongen volgden ze een noordelijker koers en brachten extra regen in Scandinavië.

Deze blokkerende hogedrukgebieden of blokkades zijn vaak uitlopers van het Azoren hogedrukgebied boven de Atlantische oceaan met bijbehorend droog, zonnig en warm weer. Het komen en gaan ervan wordt grotendeels door toeval bepaald en is beperkt voorspelbaar. Een index voor blokkades boven Europa vertoont grote schommelingen van jaar op jaar, een duidelijke trend is niet zichtbaar (zie figuur 2). Wel is dit jaar een forse uitschieter.

KNMI-onderzoek maakt aannemelijk dat het Azorenhoog in de toekomst gemiddeld dieper Europa zal binnendringen als reactie op veranderingen in de oceaancirculatie. De variaties in luchtdruk veranderen niet duidelijk volgens klimaatberekeningen voor de toekomst. Wel wordt er droger en warmer weer verwacht tijdens toekomstige blokkades. Mede daardoor warmt Europa in de zomer sterker op dan wereldgemiddeld.

Gemiddeld worden de zomers droger en heter, met name in Zuid-Europa. De waargenomen maximumtemperatuur is op het Iberische Schiereiland sinds 1900 al zo'n drie graden hoger geworden (zie figuur 3). Dat is drie keer zo snel als de wereldwijde opwarming. Nader onderzoek moet uitwijzen wat hiervan de oorzaak is. Klimaatmodellen kunnen deze snelle opwarming vooralsnog niet simuleren. Mogelijk wordt de verwachte toekomstige opwarming in dit gebied dus onderschat.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten, Hylke de Vries en Geert Jan van Oldenborgh