Op 5 oktober was de Open Dag van het KNMI. Bezoekers konden zien hoe een weerballon wordt opgelaten, proefjes doen, en van alles leren over satellieten en over klimaatverandering. Ook konden bezoekers hun vraag over het klimaat inleveren. Niet alleen volwassen, ook kinderen leverden veel vragen in. We beantwoorden ze in dit klimaatbericht (ook de vragen die niet over het klimaat, maar over bijvoorbeeld het weer gingen).
Om de aarde heen ligt een laagje lucht, de atmosfeer, en die lucht kan opwarmen en afkoelen. Daardoor hebben we op de wereld allemaal verschillende klimaten: op sommige plekken is het bijvoorbeeld droog en koud, op andere nat en warm, of nat en koud en droog en warm. Die verschillen ontstaan omdat we op een bol wonen en de ene plek op aarde meer zonnestraling ontvangt, en dus warmer wordt, dan andere plekken. Hierdoor is het rond de evenaar warmer dan op de polen. Verder maakt het voor het klimaat bijvoorbeeld ook uit of een land dicht bij zee ligt of juist heel ver van de zee vandaan. De zee (water) warmt namelijk langzamer op dan land, en koelt ook weer langzamer af. Dat is de reden dat wij in Nederland een gematigd klimaat hebben, met niet al te warme zomers en niet al te koude winters.
IJstijden ontstaan door kleine veranderingen in de stand van de aardas (de aarde staat een beetje scheef) en de baan van de aarde rond de zon. De laatste ijstijd eindigde zo’n 12.000 jaar geleden. We bevinden ons nu tussen twee ijstijden in, deze periode noem je een interglaciaal. De volgende ijstijd zou, als we naar de veranderingen in de aardas en de stand van de zon kijken, over ongeveer 50.000 jaar zijn. Maar… ondertussen zijn de mensen heel veel broeikasgassen zoals CO2 gaan uitstoten, die de aarde opwarmen. De CO2 die wij in de lucht hebben gebracht blijft daar zo lang hangen, dat die ijstijd wordt overgeslagen. De aarde kan namelijk niet koud genoeg worden door die dikke deken van CO2. Pas over meer dan 100.000 jaar is er weer kans op een volgende ijstijd.
Om de dag regent het wel ergens in Nederland. Maar het regent dan niet per se de hele dag of overal. Gemiddeld regent het in Nederland ongeveer 7% van de tijd, in de winter iets meer, en in de zomer iets minder. Er valt dan in een jaar gemiddeld 850 millimeter regen, dat is 850 liter water op een stukje grond van 1 meter breed en 1 meter lang, ongeveer 85 emmers. Door klimaatverandering gaat het niet vaker regenen, maar wel harder. Dat komt omdat warme lucht meer waterdamp kan bevatten.
De kans daarop is gelukkig heel klein, maar helemaal onmogelijk is het niet. Dat kan alleen gebeuren als we nog heel veel meer CO2 en andere broeikasgassen blijven uitstoten. Tijdens een extreme hittegolf aan het einde van deze eeuw zou het in grote steden dan wel 50 graden kunnen worden. In de stad wordt het namelijk altijd wat warmer dan buiten de stad, omdat de vele gebouwen en wegen in de stad veel warmte kunnen vasthouden.
Het klimaat verandert nu heel snel doordat mensen heel veel broeikasgassen uitstoten. Dat komt vooral door het verbranden van grote hoeveelheden olie, gas en steenkool. Als we met zijn allen ons best doen om zo min mogelijk broeikasgassen uit te stoten, gaat de opwarming minder snel, en kunnen we ons hopelijk beter aanpassen aan de veranderingen die komen. Zelf kun je daar ook een klein beetje aan mee helpen: pak eens wat vaker de fiets in plaats van de auto, probeer minder vlees te eten en koop alleen spullen als je ze echt nodig hebt! Als iedereen een klein beetje helpt en erover praat met elkaar, scheelt dat al heel veel!
Aan een weerballon zit een kastje dat de temperatuur, de vochtigheid van de lucht en de luchtdruk meet. In de ballon zit helium, wat veel lichter is dan lucht. Daardoor stijgt de ballon, met het kleine weerkastje dat eronder hangt, op. Door radiosignalen weten we waar de ballon is en kunnen we uitrekenen hoe hard het waait en waar de wind heen waait. De metingen worden ook door radiosignalen vanuit het weerkastje naar het KNMI gestuurd. Hier vind je een interessant filmpje over de weerballon.
Het KNMI bestaat al 170 jaar, sinds 1854! Eerst lag het KNMI in de binnenstad van Utrecht (waar nu de sterrenwacht Sonnenborgh is). In 1897 verhuisde het KNMI naar De Bilt, waar we nu nog steeds zitten, al 127 jaar dus.
Orkanen kunnen ontstaan als het zeewater 27 graden Celsius of warmer is. Daardoor ontstaan ze vooral in gebieden net boven of onder de evenaar (niet op de evenaar, omdat ze daar niet genoeg draaiing, ook wel Corioliskracht, meekrijgen). Maar niet alleen warm zeewater is belangrijk, ook is er warme en vochtige lucht onder in de atmosfeer nodig, en juist koude lucht hoger in de atmosfeer. Warme lucht stijgt namelijk op, en hoe kouder het boven in de lucht is, hoe gemakkelijker deze warme lucht op kan stijgen en grote buien kan vormen, het begin van de orkaan. Daarnaast is het ook belangrijk dat er niet te veel wind staat op hoogte: die blaast de buien uit elkaar. Als alle ingrediënten aanwezig zijn kunnen de buien tot een orkaan uitgroeien.
Daar waar de beste ingrediënten voorhanden zijn zullen dus meer orkanen ontstaan dan in andere delen van de wereld. In het westen van de Stille Oceaan komen de meeste orkanen voor. In het noorden van de Indische Oceaan de minste.
Hoe warm het nu is kun je meten met een thermometer. Als je wilt weten hoe warm het morgen wordt dan gebruik je weermodellen. Dit zijn een soort computerprogramma’s die kunnen berekenen hoe het weer wordt. Die computerprogramma’s kijken bijvoorbeeld naar waar de wind vandaan komt, hoe warm het daar nu is en hoe dat onderweg verandert.
Hoe warm het over tientallen jaren wordt, is een ander verhaal. Dat hangt vooral af van hoeveel olie, gas en steenkool we nog gaan verbranden. Met klimaatmodellen kunnen we berekenen hoeveel warmer het dan gemiddeld wordt.
In het Limburgse Horst is een nieuw automatisch weerstation geïnstalleerd door het KNMI. De verwa...
20 november 2024 - Nieuwsbericht2024 wordt vrijwel zeker het warmste jaar ooit gemeten. Waar we vorig jaar nog net onder de 1,5 g...
19 november 2024 - KlimaatberichtIn slechts tien dagen tijd hebben vier tyfoons de Filipijnen getroffen. Dit is een unieke gebeurt...
19 november 2024 - NieuwsberichtDe herfst is in volle gang: de dagen worden snel korter en de bladeren vallen van de bomen. De te...
13 november 2024 - Klimaatbericht