Tussen hogedrukgebieden boven Noord-Europa en een laag boven West-Frankrijk stond boven onze omgeving een oostelijke stroming waarmee warme continentale lucht werd aangevoerd (figuur 1). Het laag boven Frankrijk had een thermische vore van Noord-Frankrijk naar Zuidwest-Duitsland die op de 29e naar het zuiden van ons land trok. Overdag vormde zich een apart thermisch lagedrukgebied boven het zuidoosten van ons land dat geleidelijk over ons land naar het noordwesten trok. In de omgeving van het laag kwamen zware onweersbuien tot ontwikkeling. Het KNMI waarschuwde middels een code oranje voor deze buien.
.
De aangevoerde lucht was zeer warm en vochtig. Bij veel zonneschijn bereikte de temperatuur rond de middag al tropische waarden (30 graden of hoger) in het oosten van het land. Figuur 2 laat de gemeten maxima zien op de 29e. In de vochtige lucht voelde het benauwd aan. Op grote schaal lag het dauwpunt tussen de 17 en ruim 19 graden, extreem hoog voor de maand mei.
In de warme onstabiele lucht kwamen rond 13.00 uur LT de eerste buien tot ontwikkeling net ten zuiden van Limburg, boven de Ardennen. Om 14.45 uur LT ontstonden de eerste buien in ons land, boven Gelderland en Noord-Brabant. Op veel plaatsen in het binnenland vormden zich tussen 15 en 16 uur buien die vaak gepaard gingen met actief onweer, veel neerslag in korte tijd en lokaal grote zomerhagel. De buien clusterden her en der tot grotere gebieden en trokken ruwweg van oost naar west over het land. Ter illustratie van de ontwikkeling en locatie van de buien wordt in figuur 3-5 een schermprint gegeven van het beeld van de KNMI-neerslagradars om 16, 18 en 20 uur LT. In de loop van de avond trokken de zwaarste buien via het westen en noorden het land uit, waarna het geleidelijk overal droog werd.
Uit een eerste analyse van de meetgegevens van KNMI-(neerslag)stations en neerslagsommen op basis van radarbeelden kan worden geconcludeerd dat de buien lokaal 40 tot ca. 70 mm neerslag hebben gebracht. Figuur 6 geeft de neerslaghoeveelheid zoals deze is bepaald uit beelden van de radar tussen 15 en 18 uur LT, figuur 7 de hoeveelheid tussen 18 en 21 uur LT. In figuur 8 staan de neerslaghoeveelheden vermeld zoals deze zijn gemeten op de KNMI-neerslagstations (24 uur som, aftapping 30 mei). Lokaal gaf de grote hoeveelheid neerslag in korte tijd wateroverlast: ondergelopen kelders, straten en tunnels en enkele ingestorte daken.
Zeer lokaal is grote zomerhagel gevallen. Er zijn bij het KNMI meldingen binnengekomen van hagelstenen van 2-4 cm. Deze hagel veroorzaakte schade aan voornamelijk gewassen maar soms ook aan bijvoorbeeld auto's. Met behulp van informatie van de KNMI-neerslagradars kan een schatting worden gemaakt of er in een bui grote hagel mogelijk is (kans op) en hoe groot de stenen zijn (maximale hageldoorsnede). In figuur 9 en 10 wordt de kans op grote hagel en de hagelgrootte getoond voor twee tijdstippen: om16.20 uur LT (o.a. hagelbui bij Utrecht) en om 17.45 uur LT (o.a. hagelbui nabij Rotterdam).
De onweersbuien gingen lokaal vergezeld van zware windstoten. In figuur 11 staan de maximale windstoten zoals deze zijn gemeten op de KNMI-stations. Lokaal werd 21 m/s gemeten: ruim 75 km/uur. Lokaal kunnen hogere windsnelheden zijn voorgekomen, met name tijdens zeer lokale downbursts. De windschade bestond voornamelijk uit omgewaaide bomen.
In zware buien zoals op 29 mei komt in korte tijd een grote hoeveelheid neerslag en koude lucht uit de bui omlaag. Je voelt dat aan de plotselinge afkoeling tijdens de bui. De koude lucht zal zich aangekomen aan het aardoppervlak vanuit de bui in alle richtingen verspreiden, de bui uit. Dit is zichtbaar en voelbaar als een plotselinge verandering in windrichting en windsnelheid, bij zware buien dus soms al ' ver voor de daadwerkelijke bui uit' . Meteorologen noemen de grens van uitspreiden de 'outflow boundary' (uitstroomgrens). De outflow boundary kan soms tientallen kilometers van de bui af aanwezig zijn. Ook gisteren was dit het geval en de outflow boundaries waren fraai zichtbaar op specialistische scans van de KNMI-neerslagradars. In figuur 12 zijn de outflow boundaries ingetekend. Ze zijn in het originele beeld (boven) zichtbaar als opvallende kleurverschillen in gebieden waar geen neerslag valt. Outflow boundaries zijn vaak de lijnen waar nieuwe buien kunnen ontstaan.
De buien gingen vaak gepaard met zeer frequent onweer.Het detectiesysteem telde bijna een kwart miljoen ontladingen (figuur 13).
Het KNMI heeft op 28 mei 2018 om 12.54 uur LT de eerste waarschuwing uitgebracht (code geel) voor de onweersbuien op 29 mei:
"Dinsdag ontstaan er in de loop van de middag en avond forse onweersbuien. Hierbij kan hagel voorkomen, zijn windstoten mogelijk en kan in korte tijd veel neerslag vallen, met lokale wateroverlast tot gevolg"
Op 29 mei 2018 om 10.56 uur LT is er opgeschaald naar code oranje (figuur 14) voor een deel van het land:
"Vanaf halverwege de middag forse onweersbuien met daarbij plaatselijk veel regen. Op dit moment zijn er nog geen waarschuwingen van kracht. Vanaf halverwege van de middag is er code oranje van kracht voor de provincies Zuid-Holland, Utrecht, Gelderland, Zeeland, Noord-Brabant en Limburg vanwege zware onweersbuien. Bij deze buien valt er plaatselijk zeer veel regen (50 mm/u) met wateroverlast tot gevolg. Ook is er zeer lokaal kans op zware windstoten van 75 km/u en grote hagelstenen van circa 2 cm. In de rest van het land is code geel van kracht voor onweersbuien. Ook bij deze buien is er kans op veel regen (30-50 mm/u), windstoten (60-75 km/u) en hagel. Vanaf de tweede helft van de avond nemen de buien af."
Gedurende de dag werd code oranje uitgebreid naar de provincies Noord-Holland en Flevoland (16.21 uur LT), Friesland (17.05 uur LT) en om 16.45 uur LT (figuur 15) naar het hele land met uitzondering van het Waddengebied. Om 21.00 uur LT werd code oranje beeindigd voor Zeeland, Noord-Brabant, Limburg, Utrecht en Gelderland. De overige provincies gingen om 22.00 uur LT terug naar code geel.
