Mensen moeten hun lichaamstemperatuur constant houden op ongeveer 37 graden. Om dat te bereiken moet het lichaam de warmte afgeven die het continu produceert. Maar hoe raak je warmte kwijt als de omgevingstemperatuur hoger is dan je gewenste lichaamstemperatuur?
Het antwoord is verdamping. Mensen zweten, het zweet verdampt, de warmte die daarvoor nodig is wordt onttrokken aan het lichaam en dat koelt daardoor af. Zo kunnen mensen langere tijd bij temperaturen van 40 of zelfs 45 graden overleven. Maar naarmate er meer vocht in de lucht aanwezig is, wordt de verdamping minder, en dus ook het koelend effect.
De hoeveelheid waterdamp in de lucht wordt gemeten in gram waterdamp per kilogram lucht. Er bestaat een bovengrens voor de hoeveelheid waterdamp in de lucht. Boven een bepaalde waarde die van de temperatuur afhangt condenseert de waterdamp en ontstaan wolken en mist. Bij 10 graden ligt deze grens bij 7,7 g/kg, bij 30 graden loopt dit op tot 27 g/kg. Als dit maximum bereikt is, kan water, en dus ook zweet, niet meer verdampen.
Hoever de actuele hoeveelheid waterdamp in de lucht verwijderd is van het maximum wordt aangeduid met de relatieve vochtigheid. Deze varieert van 0 procent (kurkdroge lucht, geen waterdamp) tot 100 procent (verzadigde lucht, maximale waarde).
Hoe warm de lucht aanvoelt is uit te drukken in een formule gebaseerd op temperatuur en relatieve vochtigheid. De uitkomst wordt gevoelstemperatuur genoemd, in het Engels wordt ' apparent temperature' of 'heat index' gebruikt.
De tabel hieronder geeft de gevoelstemperatuur weer voor verschillende combinaties van temperatuur en relatieve luchtvochtigheid. Ook is aangegeven wat het effect is op het welzijn van mensen.
Een temperatuur van 30 graden voelt bij 50 procent luchtvochtigheid aan als 31 graden, bij 80 procent als 38 graden en bij 100 procent zelfs als 44 graden. Gevoelstemperaturen boven 55 graden zijn levensgevaarlijk omdat het lichaam zijn warmte maar moeilijk meer kwijt kan. Dat leidt tot oververhitting.
Een andere maat om het effect van luchtvochtigheid op de temperatuurbeleving aan te geven is de natteboltemperatuur. Deze geeft aan hoe sterk het koelend effect is van verdamping, gegeven de hoeveelheid vocht in de lucht. Bij een natteboltemperatuur van meer dan 35 graden is verdamping nauwlijks meer toereikend om overhitting te voorkomen (referentie).