Ozon en Klimaatverandering, spreker: Michiel van Weele, KNMI

Sinds de jaren '80 van de vorige eeuw is het vrij algemeen bekend dat de aarde een ozonlaag heeft die ons beschermt tegen de schadelijke UV-straling van de zon. Vooral het 'ozongat' dat elk jaar in het voorjaar hoog boven de Zuidpool ontstaat spreekt bij velen tot de verbeelding. De ozonlaag bevindt zich in de stratosfeer, dus boven de wolken en het dagelijkse weer. Op lange intercontinentale vluchten vlieg je door de onderste lagen van de stratosfeer. Minder bekend dan de ozonlaag zelf is hoe het nu met de ozonlaag gaat. Herstelt de ozonlaag een beetje? Sluit het ozongat zich? Kort zal ik op de huidige stand van zaken m.b.t. ozonlaag en ozongat ingaan.

Minder bekend is ook dat de hoeveelheid ozon in de troposfeer, dat wil zeggen in de lagere delen van de atmosfeer, dus daar waar het weer zich afspeelt, fors is toegenomen sinds de 19e eeuw. Eigenlijk tegelijk met de toename in CO2-concentraties. Deze toename in troposferisch ozon kan worden verklaard met behulp van de chemie van de atmosfeer. Het blijkt dat vooral de chemische afbraak van steeds meer methaan tot meer troposferisch ozon heeft geleid. Methaan komt vrij bij de productie en het gebruik van fossiele brandstoffen, bij de afvalverwerking, maar vooral ook via de in de loop der tijd sterk toegenomen landbouw en veeteelt. Ozon op leefniveau is schadelijk voor je longen en leidt ook tot verminderde gewasopbrengsten. Behalve voor de klimaatopwarming zijn er daarom meer redenen om methaanuitstoot en een toename in de hoeveelheid troposferisch ozon tegen te gaan. Wat kunnen we verwachten m.b.t. methaan en troposferisch ozon in de toekomst? Zowel ozon als methaan is een sterk broeikasgas. Hoe verhoudt de rol van deze broeikasgassen zich tot CO2 en de klimaatafspraken van Parijs?

Tenslotte zal ik kort ingaan op het huidige onderzoek naar de rol van ozon in klimaatverandering en het gebruik hierbij van het mondiale klimaatmodel EC-Earth op het KNMI. In het laatste IPCC-rapport wordt een deel van de klimaatveranderingen sinds de jaren '80 van de vorige eeuw op het zuidelijk halfrond toegeschreven aan de jaarlijkse vorming van het ozongat. Over de exacte rol van ozon, van ozontrends en ozonvariabiliteit, ten tijde van door CO2 gedreven klimaatverandering is echter nog vrij weinig bekend.