Arctisch zee-ijs op een-na-laagste niveau ooit

Elk jaar neemt de zee-ijsbedekking in het Noordpoolgebied gedurende de zomer af en bereikt in september de minimumbedekking, voordat het ijs in de herfst en winter weer aangroeit. Het zee-ijsminimum van 18 september 2019 is het op een-na-laagste ooit (samen met 2007 en 2016), na het recordjaar 2012. Toch zijn er grote regionale verschillen in de afname (figuur 1).

Drijvend ijs

Zee-ijs, bevroren zeewater van enkele meters dik, drijft op het water van de Arctische Oceaan. Zee-ijs blijft daardoor niet op een locatie, maar wordt door de overheersende zeestromingen meegevoerd. Vroegere ontdekkingsreizigers die de Noordpool probeerden te bereiken lieten hun schip bij Siberië invriezen, waarna de zogeheten Transpolar Drift het zee-ijs plus schip in de richting van de geografische Noordpool duwde, en nog verder naar de noordelijke kusten van Canada en Groenland. Hier “stapelt” het ijs zich op, en vinden we derhalve het dikste zee-ijs van het Noordpoolgebied.

Wind

Ook wind speelt een grote rol in de bewegingen van de zee-ijsvelden. In de late zomer van 2019 waaide het aan de Atlantische kant van het noordpoolgebied vooral uit het noorden (figuur 2), waardoor zee-ijs ten oosten van Groenland en vooral rondom Spitsbergen verder dan normaal naar het zuiden kon oprukken. Dit maakte het bijvoorbeeld voor cruiseschepen onmogelijk om helemaal rondom Spitsbergen te varen (figuur 3), iets wat in eerdere jaren heel gewoon was.

Variabiliteit

Jaar tot jaar en langjariger klimaatfluctuaties in het Arctisch gebied zijn veel groter dan elders. Dit geldt ook voor de zee-ijsbedekking, en is de belangrijkste reden waarom het totale zee-ijsoppervlak niet gewoon elk jaar iets verder afsmelt ten opzichte van het voorgaande jaar. Zulke natuurlijke fluctuaties zijn nog groter als we individuele regio’s beschouwen, want daarvoor spelen bovengenoemde zee-ijsbewegingen (en dus wind en stroming) een belangrijke rol. Dit alles heeft tot gevolg dat verwachtingen van de hoeveelheid zee-ijs, van groot belang voor de scheepvaart (bv. de Noordoostpassage), vooralsnog een heikele klus zijn.

 

KNMI-klimaatbericht door Richard Bintanja