Buys Ballotmedaillevoor uitvinder chaostheorie

De Amerikaanse meteoroloog Edward Norton Lorenz heeft op 12 mei 2004 bij het KNMI in De Bilt de Buys Ballotmedaille van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) in ontvangst genomen.

Hij kreeg de prijs voor zijn bijdrage aan de wetenschap op het gebied van weer- en klimaatvoorspellingen. Zijn dochter heeft de prijs in ontvangst genomen. Om gezondheidsredenen kon de toen 88-jarige heer Lorenz pas ruim een jaar later, op 16 december 2005, persoonlijk in het gezelschap van zijn dochter met de medaille naar Nederland komen voor een ontvangst aan de Universiteit Utrecht en het KNMI. In de Buys Ballotzaal hield hij een verhaal voor een bomvolle zaal en sprak hij met de pers. Ter gelegenheid van zijn onderscheiding heeft het KNMI een van zijn vergaderzalen omgedoopt in de Lorenz-zaal. 

Lorenz is de bedenker van de zogenaamde chaostheorie. Hij ontdekte dat een kleine verstoring in de atmosfeer grote gevolgen kan hebben voor het weer elders: de wiekslag van een vlinder in China kan een storm in Amerika tot gevolg hebben. Dit is van groot belang voor de methode waarmee de meerdaagse weersverwachting tegenwoordig wordt berekend. Zijn theorie wordt dagelijks toegepast voor het maken van weersverwachtingen op de middellange en langere termijn. De chaostheorie heeft overigens niet alleen de beoefening van de meteorologie, maar ook die van wetenschappen als biologie en geneeskunde en zelfs de sociale wetenschappen veranderd.

Edward Norton Lorenz (1917-2008) was van huis uit wiskundige. Zijn carrière in de meteorologie begon in de Tweede Wereldoorlog, toen hij weersvoorspeller was voor het US Army Air Corps. Hij studeerde vervolgens meteorologie aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT), promoveerde er en werd er vervolgens hoogleraar. Ook na zijn pensionering in 1987 bleef Lorenz actief in het onderzoek naar de atmosfeer.

De Buys Ballotmedaille is de oudste meteorologische onderscheiding ter wereld. De medaille werd in 1888 ingesteld ter ere van de beroemde meteoroloog prof. C.H.D. Buys Ballot (1817-1890), oprichter van het KNMI en lid van de Akademie. De KNAW kent de medaille sinds 1893 een keer in de tien jaar toe aan de onderzoeker die het meest heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de meteorologie. Edward Norton Lorenz is de twaalfde winnaar van de Buys Ballotmedaille.

De uitreiking in 2004 vond in het kader van het 150 jarig jubileum van het KNMI deze keer plaats in de Buys Ballotzaal van het meteorologisch instituut.