Een barre poolexpeditie

In 1882, het Eerste Internationale Pooljaar, vertrekt een Nederlandse wetenschappelijke expeditie per schip naar Siberië. Initiatiefnemer is C.H.D. Buys Ballot, de oprichter van het KNMI.

Het schip vergaat in het pakijs van de Karazee, nabij Nova Zembla. De mannen brengen de lange donkere poolwinter door op een ijsschots en weten de volgende zomer, na drie weken ploeteren over smeltend en kantelend pakijs alsnog het vasteland te bereiken. Het verhaal roept herinneringen op aan dat van Willem Barentsz en Heemskerck bijna drie eeuwen eerder. Maar over de Poolexpeditie van 1882-1883, van een groep onvermoeibare Nederlandse meteorologen, is veel minder bekend. Het verhaal dreigde in de vergetelheid te raken, totdat 130 jaar na dato een bijzondere schat opdook in de bibliotheek van het KNMI. Een ‘vergeten doos’ vol brieven, briefkaarten, journaals en knipsels over de expeditie.

Oud-KNMI meteoroloog Kees Dekker en publicist Frieda van Essen doken in de paperassen en archieven en schreven het boek “De Nederlandse poolexpeditie van 1882-1883”.

De eerste exemplaren van het boek zijn op 25 april in De Bilt aangeboden aan Kees Buys Ballot, achterkleinzoon van oprichter en eerste directeur van het KNMI en de huidige hoofddirecteur van het KNMI, Gerard van der Steenhoven.
Nauwgezet reconstrueerden de auteurs de poolreis, die voortvarend begon maar al gauw een dramatische wending nam. Na het invriezen van hun schip in het pakijs van de Karazee zit er niets anders op: de mannen moeten overwinteren in het ijs. Ze bouwen een houten huis op een ijsschots. Na de overwintering en een koele zomer lijkt redding nog steeds ver weg – geen schip kan hen bereiken. De mannen besluiten naar het vasteland te lopen. Ruim drie weken zwerven ze over schommelende ijsschotsen, tot ze, een jaar na het begin van hun expeditie, eindelijk voet aan wal zetten. Wonder boven wonder overleeft iedereen de tocht.

De Nederlandse poolexpeditie van 1882-1883 is een inspirerend relaas van samenwerking en doorzettingsvermogen. De organisatie van de expeditie was strak en efficiënt. En ondanks de ontberingen op het ijs wisten de mannen hun meteorologische waarnemingen voort te zetten. Handmatig verrichtten zij metingen aan onder meer temperatuur, windsnelheid, waterstand en het poollicht; ieder uur, zeven dagen in de week, maand in maand uit, onder de meest barre omstandigheden.

Het boek "De Nederlandse poolexpeditie van 1882-1883" is verschenen bij KNNV Uitgeverij.