Hitte in Canada en de VS verbijstert klimaatexperts

Het noordwesten van de Verenigde Staten en het westen van Canada kregen eind juni te maken met ongekende hitte. Temperatuurrecords werden met 5 ºC gebroken en in het dorp Lytton werd het 49,6 ºC, een Canadees temperatuurrecord. De dag daarna werd het dorp inclusief thermometer in de as gelegd door een bosbrand die door de extreme temperatuur was ontstaan. Een internationaal team onder leiding van het KNMI heeft een analyse gemaakt van hoe de kans op dergelijke extreme hitte is veranderd door klimaatverandering. Ze komen tot de onthutsende conclusie dat dit extreem niet alleen rond 1900 vrijwel onmogelijk was, maar zelfs in het huidige, warmere klimaat van nu nog lang niet verwacht werd. Of er moet iets veranderd zijn in het klimaat dat dit soort extremen veel waarschijnlijker zijn geworden. Verder onderzoek zal dit moeten uitwijzen.

Hoe heet was het? 

We hebben ons geconcentreerd op het gebied waar de meeste mensen wonen en de hittegolf grote gevolgen had. In de Amerikaanse stad Portland, Oregon, werd het 46,7 ºC, dat is 5 ºC boven het vorige record. Het vliegveld van Seattle noteerde 42,2 ºC en daarmee 2,8 ºC boven de dan toe warmste dag. Tenslotte was het in een buitenwijk van de Canadese stad Vancouver, New Westminster, 41,4 ºC, terwijl het er voorheen nooit warmer was geworden dan 37,6 ºC, vergelijkbaar met De Bilt. In Nederland schrokken we dat in 2019 de temperatuur 1,8 ºC hoger uitkwam dan het vorige record, maar in de VS en Canada was de sprong dus nog veel extremer. Voor de verdere analyse beschouwen we een gemiddelde over een gebied dat deze drie steden omvat (figuur 1).

Hoe zeldzaam was het?

Onze meest realistische schatting is dat een dergelijke hitte ruwweg nu eens in de duizend jaar voorkomt 

De waargenomen temperaturen pasten tot vorig jaar keurig in ons beeld van de opwarming tot nu toe: een temperatuurstijging met ongeveer twee keer de wereldgemiddelde temperatuur en zoals gebruikelijk voor hitte een bovengrens aan wat mogelijk leek. De hitte van dit jaar viel daar echter ver boven, zoals duidelijk te zien is in de tijdreeks van de jaarmaxima van Portland (figuur 2). Dit maakt het moeilijk om met vertrouwen te kwantificeren hoe zeldzaam deze hittegolf was. Onze meest realistische schatting is dat een dergelijke hitte ruwweg eens in de duizend jaar voorkomt in het huidige klimaat. 

Er zijn twee mogelijke oorzaken van deze extreme sprong in piektemperaturen:

• De eerste is dat dit een gebeurtenis met een zeer lage waarschijnlijkheid is, zelfs in het huidige klimaat dat al ongeveer 1,2 °C warmer is geworden. Pure pech dus, zij het verergerd door klimaatverandering. 
• De tweede optie is dat de opwarming van hittegolven niet geleidelijk gaat maar dat er op een gegeven moment andere processen een rol gaan spelen waardoor de kans op dergelijke extreme hitte aanzienlijk toeneemt. Dat zou bijvoorbeeld uitdroging kunnen zijn: boven een droge bodem loopt de temperatuur sneller op. Als een vroeger vochtig gebied nu meer last heeft van droogte zouden hittegolven vaker voor kunnen komen. Dit moeten we voor het westen van de Verenigde Staten en Canada verder onderzoeken, hoewel we constateren dat de klimaatmodellen zulke effecten op het eerste gezicht niet laten zien.

Alle onderstaande getallen gaan ervan uit dat de hittegolf een gebeurtenis met een zeer lage waarschijnlijkheid was die niet werd veroorzaakt door nieuwe processen.

Effect klimaatverandering

Zonder klimaatverandering was de hittegolf praktisch onmogelijk geweest

De hittegolf was uitzonderlijk extreem en zonder klimaatverandering was dit praktisch onmogelijk geweest. Dit concluderen we door analyses van observaties en data van klimaatmodellen te combineren. Hittegolven als deze zijn ongeveer twee graden warmer geworden in dat gebied, en komen nu tenminste 150 keer vaker voor dan rond 1900.

Zolang het klimaat warmer wordt, zal zo'n hittegolf steeds normaler worden. In een klimaat dat 2 °C zal zijn opgewarmd ten opzichte van eind 19e eeuw (0,8 °C warmer dan nu), zal zo'n hittegolf nog ongeveer 1 °C warmer zijn, en komen temperaturen zoals we dit jaar zagen eens in de 5 à 10 jaar voor in het westen van de Verenigde Staten en Canada.

Hittegolven meest dodelijke natuurrampen

De gevolgen van de extreme hitte werden direct gevoeld. In Canada werden vele honderden extra doden gemeld. In de VS duurt het tot een jaar voordat de oversterfte bekend is, maar we vermoeden dat het aantal slachtoffers heel groot is. Wereldwijd zijn hittegolven de meest dodelijke natuurrampen. Veel van de slachtoffers zijn te voorkomen met hitteplannen en aanpassingen aan de steden die verkoeling geven. Door dit soort maatregelen is het aantal doden door hittegolven teruggedrongen, maar vorig jaar stierven in Nederland in de week van de hittegolf toch nog ruim 400 mensen meer dan normaal.

Waarschuwingen voor extreme hitte

Is zo'n totaal onverwachte temperatuursprong ook in Nederland mogelijk?

Om het aantal slachtoffers van hittegolven te beperken zijn dus aanpassingen aan de hitte nodig en moeten we de uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk terugbrengen om te voorkomen dat de temperatuur nog veel verder oploopt. In Nederland kennen we het Nationaal Hitteplan en kan het KNMI een waarschuwing uitgeven voor extreme hitte. Uiteraard willen we zo snel mogelijk uitzoeken of zo'n totaal onverwachte sprong in de temperatuur als we in de VS en Canada zagen ook in Nederland mogelijk is. 

KNMI-klimaatbericht door Sjoukje Philip, Sarah Kew en Geert Jan van Oldenborgh