Hoe waait de wind?

Van rustige zomerdagen tot herfstige stormdagen, weinig is zo variabel als de wind. Maar verandert er met de jaren ook iets aan de wind? Waait het harder dan vroeger of juist zachter? En verandert de windsnelheid met een veranderend klimaat? Zijn er verschillen tussen land en zee?

Veel vragen om te beantwoorden. Maar dat is niet makkelijk. Langlopende waarneemreeksen van de wind zijn schaars. Directe metingen zijn gevoelig voor veranderingen in meetinstrument en in de omgeving van het meetinstrument. En boven open zee zijn nauwelijks directe windwaarnemingen beschikbaar.

Geostrofische wind

Daarom wordt veel gebruik gemaakt van andere, indirecte waarnemingen, zoals luchtdrukmetingen.  Reeksen van luchtdrukmetingen zijn voor langere perioden beschikbaar en nauwkeuriger dan de windreeksen. Aangezien de windsnelheid  en –richting afhangen van het drukverschil tussen verschillende plaatsen, kan met behulp van deze drukmetingen de zogenoemde geostrofische wind worden bepaald.

Noordzee

Boven de Noordzee is in deze indirecte windmetingen geen duidelijke trend gevonden over de laatste 140 jaar (figuur 1, Bakker en van den Hurk, 2012). De jaarlijkse variaties zijn groot. Hoge gemiddelde windsnelheden werden gevonden aan het begin van de 20e eeuw en lagere waarden halverwege de eeuw. Vanaf de jaren ’50 nam de gemiddelde windsnelheid weer toe tot het begin van de jaren ’90, waarna een sterke afname plaatsvond  tot 2004.

Land

In Nederland boven land is in de geostrofische wind ook  geen verandering gevonden (Smits et al., 2005). De directe windwaarnemingen op 10 meter hoogte laten echter wel  een dalende trend zien sinds 1960, in Nederland 0,25 m/s per decennium (Wever, 2012). Ook in veel andere landen daalt de gemiddelde windsnelheid boven land: Vautard (2010) vond dat bij 73 procent van de landstations de windsnelheid de afgelopen 30 jaar is afgenomen.

Voor een groot deel komt dit door een toename  van de ruwheid van het landschap:  hoe meer bebouwing en bebossing, hoe meer de wind wordt afgeremd.  Als deze verandering eruit wordt gefilterd zijn de veranderingen in de wind nog maar klein, en kleiner dan de natuurlijke variatie van jaar tot jaar.

Toekomstig klimaat

Klimaatmodellen worden ingezet om uitspraken te kunnen doen over het windklimaat in de toekomst.  De meeste modelstudies geven aan dat de veranderingen in het windklimaat gering zijn en niet statistisch significant. Wel lijkt er een toename te zijn in het aantal situaties met extreme wind uit westelijke richtingen. Ook zijn er aanwijzingen dat in een warmer klimaat (ex-) tropische cyclonen de Noordzee vaker bereiken.

KNMI-klimaatbericht door Carine Homan