Hoogwater in rivieren

Overgelopen uiterwaarden, gevulde nevengeulen: het water in de rivieren staat hoog. Al sinds halverwege december is de stand van de Rijn verhoogd, met een piek van 14,65 meter boven NAP op 10 januari. Door overvloedige neerslag in Zuid-Duitsland en Zwitserland afgelopen week zal volgens Rijkswaterstaat komende zondag of maandag het waterpeil opnieuw stijgen tot rond 14,55 meter boven NAP.

Ook andere rivieren hebben te maken met hoogwater. Het peil in de Maas bereikte aan het begin van deze week hoge standen. In Frankrijk traden diverse rivieren, waaronder de Seine in Parijs, buiten hun oevers.

Hoge waterstanden in de rivieren in de winter en het begin van de lente zijn geen uitzondering. In de winter is er door de lagere temperaturen minder verdamping waardoor de grond eerder verzadigd raakt. Ook bevroren grond neemt geen neerslag op. De rivieren moeten dus meer neerslag afvoeren dan in de andere seizoenen. In zachte winterperiodes en in het vroege voorjaar komt daar ook smeltwater bij.

Hoogwater in de toekomst

Door klimaatverandering neemt de hoeveelheid neerslag in de winter toe. Een goede maat voor hoogwater op grote rivieren is de grootste 10-daagse neerslaghoeveelheid die eens in de 10 jaar voorkomt. Het KNMI heeft uitgerekend dat die in de winter rond 2085 is toegenomen met 8 tot 25 procent. Hogere temperaturen in de Alpen zullen er bovendien toe leiden dat er minder tijdelijke opslag van neerslag in de vorm van sneeuw plaatsvindt. Zeespiegelstijging tot slot, leidt ertoe dat de rivieren het overtollige water moeilijker kunnen afvoeren naar zee.

Het KNMI heeft samen met hydrologen van onderzoeksinstituut Deltares berekend wat dat betekent voor  toekomstige  piekafvoeren van Rijn en Maas. Hieruit blijkt dat voor de Rijn een afvoer van ruim 12.000 kubieke meter per seconde (overeenkomend met de hoogwaters van 1993 en 1995) niet langer gemiddeld eens per 100 jaar voorkomt, maar eens per 30 jaar in 2050 en in sommige scenario’s vaker dan eens per 10 jaar in 2085.

Voor de Maas zien we in alle scenario’s de gemiddelde winter- en voorjaarsafvoeren procentueel iets toenemen, het sterkst in scenario Wh met maximaal bijna 20 procent in 2050 en bijna 25 procent in 2085 (Figuur 2). Het moment van optreden van hoogwater schuift naar iets vroeger in het jaar, doordat sneeuw door regen wordt vervangen.

Niet alleen de hogere waterafvoeren vergroten het overstromingsrisico, maar ook het vaker voorkomen van  deze hoogwaters. De kans op het doorbreken van dijken neemt immers toe als ze vaker zwaar belast worden.

KNMI-klimaatbericht door Carine Homan