IPCC: effecten klimaatverandering steeds duidelijker

De effecten van klimaatverandering worden steeds meer duidelijk, stelt het IPCC vast in het tweede deel van zijn rapport. Voor landen zal het een steeds grotere uitdaging worden om de samenleving aan te passen aan klimaatverandering.

Als de gemiddelde wereldtemperatuur nog een graad hoger wordt, zal dit ernstige gevolgen hebben voor veel unieke en kwetsbare ecosystemen, waaronder koraalriffen, maar ook voor culturen. Daarbij neemt de kans op abrupte, onomkeerbare veranderingen toe. Door maatregelen te nemen kunnen veel risico's worden teruggedrongen, maar zeker niet alle. Hierbij zouden nationale overheden een coordinerende rol moeten spelen.

Dit staat in het tweede deel van het vijfde IPCC Assessment rapport dat wetenschappers en beleidsmakers uit 115 landen in Yokohama (Japan) afgelopen weekend formeel hebben vastgesteld. Het tweede deel kijkt naar de effecten van klimaatverandering en de aanpassingsmogelijkheden. De uitkomsten van het vijfde rapport wijken niet veel af van die van het vierde rapport, maar de onderbouwing is sterker geworden en er zijn meer relevante details beschikbaar.

Grote regionale verschillen
De temperatuur is over de hele wereld gestegen en de effecten op de leefomgeving worden zichtbaar. Deze verschillen sterk per regio en ecosysteem. Hoewel de precieze effecten nog onzeker zijn, kunnen wel de risico's in kaart worden gebracht.

Een uniform recept voor aanpassing aan een veranderend klimaat bestaat niet vanwege plaatselijke verschillen in effecten en mogelijkheden voor aanpassing. In de gematigde zone, waar Nederland in ligt, vallen de effecten en opgaven tot 2050 vooralsnog mee. In de tropische zones, Zuid-Europa en delen van de VS en China is de aanpassing aan toenemende hitte een grote opgave.

De zeespiegelstijging vraagt toenemende beschermingsmaatregelen in de dichtbewoonde kustzones en delta's. Doordat steeds meer mensen juist daar gaan wonen, maakt het probleem nog nijpender. De negatieve effecten op de oceaansystemen kunnen naar verwachting niet gekeerd worden, anders dan door het beperken van de klimaatverandering zelf, ofwel door het terugdringen van broeikasgassen.

Voedselproductie onder druk
In tropische gebieden zal de voedselvoorziening verder onder druk komen te staan. Oorzaken zijn de veranderingen in temperatuur, beschikbaarheid van water en weersextremen. Voor de komende decennia biedt aanpassing in de wijze van produceren en productieomstandigheden een uitweg en kan dit de oogst zelfs verhogen. Op de langere termijn (2080) zal de productiviteit in deze regio's echter onvermijdelijk afnemen als de uitstoot van broeikasgassen onvoldoende wordt teruggedrongen.

Warmere oceanen
Oceanen zullen verder opwarmen. Dit heeft negatieve gevolgen voor biodiversiteit, visserij en koraalriffen en hun beschermende functie van kusten. Aanpassingsmogelijkheden zijn beperkt. Zo kan bijvoorbeeld veerkracht van koraal worden bevorderd door de waterverontreiniging in zee tegen te gaan. Het is echter onvermijdelijk dat bij verdere temperatuurstijgingen op termijn koraalsystemen zullen verdwijnen en vis- en schelpdierproductie af zullen nemen. Wereldwijd is inmiddels een vijfde van het koraal afgestorven, onder meer op het Groot Barriere Rif en Caribisch Nederland, mede als gevolg van klimaatverandering.

Gevolgen voor Nederland
In Nederland zullen de stroomgebieden van de grote rivieren te maken krijgen met meer extreme neerslag maar ook is in de zomer de kans op afname van de hoeveelheid aangevoerd water groot.
Hoge rivierafvoer kan in combinatie met zeespiegelstijging en hoge waterstanden op zee vaker tot gevaarlijke situaties leiden in het benedenrivierengebied. Minder water in de zomer betekent onder meer grotere risico's op verzilting in de kustzones en minder beschikbaar zoetwater voor de landbouw. In het Deltaprogramma worden deze effecten van klimaatverandering voor Nederland meegenomen. Nederland gaat ook merken dat het klimaat elders in de wereld verandert. Sommige invoerproducten zullen duurder worden.

Nederlandse expertise
Aanpassing aan effecten van klimaatverandering (adaptatie) en minder broeikasgassen uitstoten (mitigatie) kunnen elkaar versterken. Vergroening van steden kan bijvoorbeeld het energie- en waterverbruik verlagen, maar tevens kostenbesparend zijn en beter voor de gezondheid. Maar kennis over de relatie tussen adaptatie en mitigatie is tot nu toe vrij schaars. Nederlandse experts kunnen gezien hun expertise op nationaal en internationaal niveau hierbij een belangrijke rol vervullen.

Het IPCC-rapport bevat een samenvatting van de vele wetenschappelijke studies over de effecten van klimaatverandering die in de afgelopen jaren zijn verschenen. Het IPCC werkt volgens strikte regels om zo transparent mogelijk te zijn. Ook Nederlandse wetenschappers hebben aan het IPCC-rapport meegeschreven. Het KNMI draagt bij aan de inhoud van de rapporten met auteurs en reviewers.