IPCC: nieuwe maatregelen nodig om opwarming te beperken

Alleen met stevige nieuwe maatregelen zal de uitstoot van broeikasgassen genoeg afnemen om de opwarming van de aarde te beperken tot 2 graden. Dit betekent een overgang naar een klimaatneutrale wereldeconomie op basis van een grootschalige herziening van de energievoorziening.

Hierbij spelen energiebesparing, inzet van klimaatneutrale energiebronnen en CO₂-opslag een belangrijke rol. Het kan daarnaast nodig zijn om CO₂ uit de lucht te halen via herbebossing en gebruik van biobrandstoffen gekoppeld aan CO₂-opslag. Dit staat in het meest recente rapport van het IPCC dat op 13 april in Berlijn is verschenen.

Uitstoot broeikasgassen blijft stijgen
Ondanks al genomen maatregelen om de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen te beperken (mitigatie), steeg de uitstoot de afgelopen tien jaar sneller dan ooit. In 2010 bedroeg de uitstoot van alle broeikasgassen samen 50 miljard ton CO₂-equivalenten. De versnelde toename komt met name door de groei van de welvaart.

Wereldwijd is de uitstoot door energieproductie, transport, industrie, gebouwde omgeving en landbouw sterk gegroeid en de verwachting is dat deze groei zal aanhouden. De energieproductie levert de grootste bijdrage aan de uitstoot (met 35 procent). Zonder stevige nieuwe maatregelen dreigt de temperatuur aan het eind van deze eeuw 3 tot 5 graden hoger te worden dan het pre-industriele niveau. Inmiddels is de wereldwijde temperatuur al 0,85 graden gestegen.

Sterke daling uitstoot broeikasgassen nodig
Landen streven internationaal naar een sterke beperking van de broeikasgasuitstoot om de aarde niet verder op te warmen dan 2 graden of mogelijk minder. Een tweegradenroute betekent dat in 2030 de uitstoot wereldwijd ongeveer op of onder het niveau van 2010 ligt. Na 2030 daalt de uitstoot dan met 3 tot 5 procent per jaar, tot de mondiale uitstoot in 2050 rond de helft (40 tot 70 procent) ligt ten opzichte van 2010. Op nog langere termijn gaat de uitstoot naar nul of wordt er zelfs CO₂ uit de atmosfeer gehaald.

Grootschalige herziening energievoorziening
Het is mogelijk de uitstoot van broeikasgassen zo ver terug te dringen, maar dan alleen met een structurele verandering naar een klimaatneutrale economie. Dit betekent een grote technologische en economische uitdaging voor alle sectoren. Van burgers vergt dit anders consumeren, voor overheden is het een uitdaging om onzekerheid over toekomstig beleid zo klein mogelijk te maken.

In de tweede helft van deze eeuw zouden fossiele brandstoffen geheel door koolstofneutrale of -arme energiebronnen vervangen moeten worden. Afvang en opslag van CO₂ kan hierbij een belangrijke rol spelen. Daarnaast kan het ook nodig zijn om na 2050 koolstof uit de atmosfeer te halen door middel van herbebossing en de combinatie van bio-energie en CO₂-opslag.

Mitigatie vermindert klimaatrisico's
De risico's van klimaatverandering kunnen in hoge mate worden beperkt door mitigatie. Dit is het tegengaan van klimaatverandering door de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen of broeikasgassen uit de atmosfeer te halen. Zo leidt mitigatie tot minder extreem weer en minder luchtvervuiling, wat weer kan zorgen voor een gezondere leefomgeving en een extra verlaging van broeikasgassen, vooral in de stedelijke omgeving. Dan zijn minder aanpassingsmaatregelen nodig.

Internationale aanpak nodig
Klimaatbeleid vraagt om een internationale aanpak. Een goede afstemming tussen bestaande en toekomstige internationale, nationale en lokale maatregelen geeft een beter resultaat. Nederland heeft baat bij een ambitieus Europees beleid om te zorgen voor een gelijk economisch speelveld.

De getallen in het rapport over het tweegradendoel leveren onderbouwing voor een vermindering van de uitstoot in Europa met minstens 40 procent in 2030. De samenwerking binnen Nederland in het kader van het Energieakkoord kan worden gebruikt om de in Europees verband af te spreken langere-termijn-maatregelen gezamenlijk uit te voeren.

Derde deel IPCC-rapport
In de tweede week van april heeft het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, het derde deel van het nieuwe vierdelige klimaatrapport uitgebracht. Sinds 1990 brengt het IPCC elke vijf tot zeven jaar een rapport uit met de nieuwste bevindingen op het gebied van klimaatverandering.

Met zijn rapporten verzorgt het IPCC de wetenschappelijke basis voor klimaatonderhandelingen in VN-kader. Het derde deel staat in het teken van mitigatie. Het beschrijft de trends in de uitstoot van broeikasgassen, de scenario's voor de komende jaren en de opties voor mitigatie. Op 1 november verschijnt de samenvatting.

Bijdragen KNMI en PBL
Het KNMI heeft bijgedragen aan dit IPCC-rapport met toekomstprojecties over klimaatverandering en de review. Onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) waren als auteurs betrokken bij het rapport.