KNMI overzicht 2006: jaar van de warmterecords

Het ene warmterecord na het andere, nieuwe klimaatscenario’s, een ozongat groter dan ooit, de afnemende ijsbedekking op de Noordpool, een spraakmakende klimaatfilm van Al Gore en een nieuwe weersatelliet.

Het jaar van de warmterecords
Dat waren voor het KNMI belangrijke nieuwsfeiten van het afgelopen jaar. Meteorologisch een heel apart jaar waarin zowel juli, september en de herfst warmer waren dan in 300 jaar was gemeten. Toevallig is het in 2006 precies drie eeuwen geleden dat waterstaatman Nicolaus Cruquius als eerste in ons land begon met systematische metingen. Het museum De Cruquius wijdde dit jaar een tentoonstelling aan hem maar ook het weer was markant. Niet alleen door de hitte in juli en de zware regenval in augustus maar ook door de relatief koude winter met een bijzondere situatie van uitsneeuwende mist waarmee het jaar was begonnen. Ondanks alle extremen deed zich dit jaar maar twee situaties voor die zich leenden voor een Weeralarm, van 31 oktober op 1 november en van 30 december op 31 december . De zware storm en windstoten waarvoor het KNMI op 31 oktober alarm sloeg leidde daags daarna in Delfzijl tot een waterstand zoals daar nog nooit was gemeten. 

Klimaatscenario’s en Al Gore
Daags voor het begin van de warme meteorologische zomer schetste het KNMI in vier nieuwe klimaatscenario’s in welke mate de klimaatverandering in Nederland kan leiden tot hogere temperaturen, heviger neerslag en zeespiegelstijging in 2050. De laatste berekeningen bevestigen dat de winters gemiddeld natter worden en dat ook de extreme neerslaghoeveelheden toenemen. Rond 2050 is het volgens de scenario’s in Nederland ’s winters gemiddeld 0,9 tot 2,3 graden Celsius warmer dan in 1990 en ’s zomers 0,9 tot 2,8 graden. In verhouding tot deze scenario’s voor het midden van de eeuw is de recente opwarming van meer dan 0,5 graad over de afgelopen 15 jaar relatief groot.

-Minder dik ijs, meer dun ijs
En dan was er weer ijsnieuws van de NASA: satellietbeelden laten zien dat de ijsbedekking in het Noordpoolgebied van samenstelling is veranderd in de winter 2005/2006. Dat de ijslaag in de zomer (en in mindere mate in de winter) de laatste decennia afneemt was al bekend, maar nu blijkt de ijsbedekking in de winter ook van karakter te veranderen. Gebieden met dik, meerjarig ijs (dat al minstens een zomer heeft overleefd) zijn sterk gekrompen, en veranderd in gebieden met dun, nieuw ijs. Waarschijnlijk is het versterkte broeikaseffect mede verantwoordelijk voor de neergaande trend in de zeeijsbedekking en in de dikte van het zeeijs die satellietbeelden in de afgelopen decennia laten zien.

-Ozongat groter dan ooit
Ook het ozongat haalde weer volop het nieuws, het was groter dan ooit gemeten, zo bleek uit satellietmetingen van GOME, SCIAMACHY en Ozone Monitoring Instrument OMI. Eerder vorig jaar verscheen een bericht van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) en het United Nations Environmental Programme (UNEP), dat de ozonlaag vijf tot vijftien jaar later zal herstellen dan eerder werd verwacht. De belangrijkste oorzaak van het vertraagde herstel van de ozonlaag op de gematigde breedtes is, dat de voorraad ozonafbrekende CFK’s in oude koelkasten en andere apparatuur groter is dan gedacht. Ook een rol speelt de hogere toekomstige productie van HCFK’s, een vervanger van CFK’s die, ofschoon veel veiliger, de ozonlaag ook enigszins aantast. 

-Al Gore zet klimaatverandering op de kaart
En dan was er natuurlijk  de documentairefilm “An Inconvenient Truth”, een ongemakkelijke waarheid van de voormalige Amerikaanse vice president Al Gore. Communicatief was het een kraker en zelfs belangrijke politieke leiders als Blair en Balkenende spraken naar aanleiding van de film hun zorg uit over het klimaat. Bij het KNMI regent het verzoeken om de film met de wetenschappelijke feiten in of uit te luiden bij gezelschappen die naar de bioscoop gaan. Al Gore heeft met zijn film kans gezien de klimaatproblematiek meer dan ooit in de schijnwerpers te krijgen en dat bij alle lagen van de bevolking.

-Nieuwe Europese weersatelliet
Op 19 oktober werd de Metop-A gelanceerd, de eerste Europese weersatelliet in een polair baan om de aarde.  Daarmee is een nieuw tijdperk aangebroken voor de satellietmeteorologie. De eerste meetresultaten zijn inmiddels binnen en alles werkt volledig naar wens. 

Nieuwe boeken

-Duizend jaar weer, wind en water in de lage landen
Historisch geograaf Jan Buisman presenteerde op 21 februari in het Museum de Cruquius en in aanwezigheid van de beroemde Franse historicus Le Roy Ladurie het vijfde deel van zijn serie Duizend jaar weer, wind en water in de lage landen. NRC redacteur Atte Jongstra tipte het nieuwe boek van Buisman bij zijn drie favoriete boeken van het jaar: “Op de tiende januarij vroze 2 mensen dood bij de overslagse mole tussen Delft en Overschie. Gegevens als deze ik word daar heel warm van.”

-Klimaat in beweging
“Voor het eerst in de Nederlandse weergeschiedenis werd het 40 graden in Nederland”. Dat schreven Harry Otten en Reinout van den Born in “Klimaat in beweging”.  Het citaat is ontleend aan de Telegraaf van 18 juli 2007. Het boek over de verandering in het klimaat is gelardeerd met zulke fictieve berichten en biedt een boeiende reis door de tijd.

-Poolreizen
Universiteitsmedewerker Richard Bintanja schreef Poolreizen, een avontuurlijke roman over de klimaatverandering over zijn expedities naar Antarctica. In totaal bivakkeerde hij meer dan zeven maanden in het Zuidpoolgebied.

-Wolkengids
Boeiend om te lezen is zeker ook de wolkengids met alles over wolken en wolkenluchten.  Waar komen de wolken vandaan? Hoe komen ze aan hun vormen? En waarom hebben ze door de eeuwen een zo tot de verbeelding gesproken van kunstenaars, romantische dichters én alle tekenende kinderen?

Bevingen in het nieuws
Ook de seismologen van het KNMI waren weer geregeld in het nieuws. Veel aandacht trok de historische aardbeving in San Francisco. Op 18 april was het 100 jaar geleden dat de grote aardbeving en de daardoor veroorzaakte brand de stad San Francisco grotendeels verwoestte. Op 8 augustus was er een flinke aardebeving in Groningen van 3.5 op de schaal van Richter, de zwaarste die het KNMI heeft geregistreerd in Groningen en Drenthe. Enkele weken later trilde de aarde hier opnieuw maar minder hevig. Nieuws was ook het samenwerkingsproject met De Meteorologische Dienst van de Nederlandse Antillen & Aruba (MDNA). In samenwerking met het KNMI worden sindskort seismische metingen verricht op de eilanden St. Maarten, St. Eustatius en Saba. De seismische stations zullen ook bijdragen aan het Tsunami waarschuwingssysteem voor de Caraïben, dat  in oprichting is.

Vooruitzichten voor 2007
Her haaldelijk kreeg het KNMI de afgelopen weken de vraag of we ook een voorspelling konden geven voor het komende jaar. Het grillige weer dat ons land kent laat zich echter niet zo makkelijk voorspellen. We weten dat het jaar zacht begint maar wat ons verderop in 2007 te wachten staat blijft een verrassing. Naar verwachting neemt de zwakke El Nino de komende maanden verder af maar wat er na het voorjaar gebeurt is niet goed voorspelbaar.

-Nieuw klimaatrapport IPCC
Het nieuws in 2007 zal vooral beheerst worden door vierde Assessment van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), het meest gezaghebbende klimaatorgaan van de Verenigde Naties. Op 2 februari maakt het KNMI de resultaten bekend van de eerste rapportage met een stand van zaken van de klimaatverandering in de wereld. Daarna volgen in april en mei de rapporten van de Werkgroepen II en III over de gevolgen van de klimaatverandering en het beleid.       

-Satellietconferentie in Amsterdam
Een groot evenement wordt ook de Internationale EUMETSAT satellietconferentie die van 24-28 september plaatsvindt in de Amsterdamse RAI. Het KNMI en EUMETSAT organiseren deze conferentie in samenwerking met Amerikaanse satellietexperts en meteorologen. 

-Internationaal Pooljaar
In 2007/2008 vindt het vierde International Polar Year (IPY) plaats, officieel van 1 maart 2007 tot 1 maart 2009. Het is dan precies 50 jaar geleden dat het vorige IPY werd georganiseerd. Het eerste IPY vond 125 jaar eerder plaats (1882-1883) en het tweede IPY is inmiddels bijna 75 jaar geleden (1932-1933). Het IPY 2007/2008 moet een nieuwe impuls geven aan internationaal gecoördineerd wetenschappelijk onderzoek van de poolgebieden. Het KNMI, dat een rijke ervaring heeft op het gebied van poolexpedities en deelnam aan de vorige pooljaren 1882, 1932 en 1957, is nauw betrokken bij de organisatie.

-Nieuwsarchief op internet
Onder nieuws vindt u een aantal links naar het nieuws van het afgelopen jaar. Met de zoekfunctie kunt u elk gewenst nieuws- of persbericht terughalen. Het nieuws over de klimaatverandering vindt u onder klimaat in het nieuws. Onder bevingen in het nieuws vindt u het nieuws over aardbevingen, kernproeven en infrageluid.

*Toelichting afbeelding
De nieuwe KNMI klimaatsceanrio's: wintertemperatuur (december-februari) in De Bilt tussen 1900 en 2005, en de vier klimaatscenario’s voor 2050 (gekleurde lijnen). De dikke zwarte lijn volgt een voortschrijdend 30-jaar gemiddelde in de waarnemingen. De grijze band illustreert de jaar-op-jaar variatie die is afgeleid uit de waarnemingen.