KNMI registreert supersoon vliegende F16

De F16 die afgelopen zondag in het luchtruim boven Almere door de geluidsbarriere is gevlogen, is niet alleen door mensen gevoeld en gehoord, maar ook door meetapparatuur van het KNMI gemeten.

Het KNMI heeft meerdere arrays van microbarometers, waaronder een in De Bilt. Deze arrays zijn geschikt om zeer laag frequent en voor de mens onhoorbaar geluid (infrageluid) te detecteren. Door met een array te meten kan de richting waar vanuit het geluid komt bepaald worden. Tevens kan de ruis, met name veroorzaakt door wind, onderdrukt worden.

De geluidsbarriere wordt doorbroken als een vliegtuig harder vliegt dan ruwweg 340 m/s of 1200 km/u, de geluidssnelheid. Vanaf die snelheid vliegt een straaljager supersoon en worden schokgolven gegenereerd. Mensen horen deze golf als een knal.

In figuur 1 zijn de gemeten drukamplitudes weergegeven zoals ze geregistreerd zijn door de 6 druksensoren van het infrageuid array in De Bilt. Figuur 2 toont een kaart van Nederland met daarin aangegeven waar het geluidssignaal vandaan lijkt te komen, gezien vanuit De Bilt. Op basis van de gemeten signaalvorm en de gevonden richting denken we dat het geluid afkomstig moet zijn van een supersoon vliegende F16.

Ondanks de enorme intensiteit van de knal, is deze niet automatisch gedetecteerd door het array in De Bilt. Dit komt omdat het geluid van de supersone F16 relatief hoogfrequent was; mensen konden het immers ook horen. De automatische detector van het array staat zo ingesteld dat juist de laagfrequente, voor de mens onhoorbare, signalen worden gedetecteerd. Vandaar dat met de huidige instellingen de supersone F16 niet automatisch is gedetecteerd. Zoals uit de figuren blijkt is het KNMI echter uitstekend in staat om ook dit soort knallen te registreren.