Nieuwe satelliet zorgt voor betere weersverwachting

Op 13 december 2022 is de eerste van een reeks nieuwe weer- en klimaatsatellieten gelanceerd. De instrumenten aan boord van deze satelliet leveren vanaf 2024 elke tien minuten weerbeelden van Europa en Afrika. De satelliet geeft een nauwkeuriger beeld van het weer en ziet ook waar het onweert. Het KNMI gaat deze nieuwe beelden gebruiken om beter en meer plaatselijk te kunnen waarschuwen voor bijvoorbeeld onweer.

De satelliet werd op 13 december 2022 met raket Ariane 5 vanaf de Europese raketlanceerinstallatie in Frans Guyana gelanceerd, en is de eerste van een reeks nieuwe weer- en klimaatsatellieten. Het gaat om de eerste Meteosat Third Generation (MTG), die de weersatellieten vervangt die vanaf 2004 weerbeelden van Europa en Afrika leverden. De oude satelliet geeft elk kwartier nieuw beeld, de nieuwere doet dat elke tien minuten.

Gedetailleerdere weerbeelden

De nieuwe weersatellieten maken de weersverwachting vanaf 2024 nauwkeuriger. De oude satelliet gaf een beeld van Nederland in blokken van ongeveer 3 bij 6 kilometer. De nieuwe satelliet geeft weerbeelden in blokken van 1 kilometer bij 2 kilometer.

Daarnaast kan de satelliet elke 2,5 minuut satellietbeelden leveren voor Europa. Die zullen vooral voor bijzondere weersituaties worden gebruikt. 

Hierdoor zien meteorologen veel meer details die informatie kunnen geven over nog te ontwikkelen of al aanwezig gevaarlijk weer. Het KNMI wil deze satellietbeelden inzetten om de waarschuwingssystematiek te verbeteren. 

Nieuwe functies

De MTG-satelliet is uitgerust met een nieuw instrument: een bliksemdetector. De bliksemdetector (de Lightning Imager) is een zeer snelle camera die elke milliseconde een beeld maakt bij een specifieke golflengte die het menselijk oog net niet meer kan waarnemen. Met de gegevens van deze bliksemdetector krijgt de meteoroloog inzicht in de omvang van onweer.

Ook levert de MTG-satelliet meer informatie over vocht in de atmosfeer, wat een belangrijke rol speelt bij de vorming van bewolking, mist en neerslag, en ook bij het ontstaan van gevaarlijk weer. Door deze data in de weermodellen te verwerken, zullen er betere weersverwachtingen komen.

Onmisbare informatie voor meteorologen

Met de nieuwe satelliet krijgen meteorologen sneller gedetailleerdere beelden die onmisbare informatie over het actuele weer geven over een groot gebied. De meteoroloog heeft al vanaf tien minuten na de waarneming toegang tot die informatie. Het gaan dan bijvoorbeeld over wolkenvelden en het soort wolken, de positie van weerfronten, of de banen van lage drukgebieden. Met het achter elkaar afspelen van de weerbeelden wordt ook de snelheid waarmee weersystemen zich verplaatsen zichtbaar. Daarnaast kan de meteoroloog de beelden vergelijken met de verwachting van computermodellen.

Zes lanceringen

Na de lancering van deze satelliet staan voor de komende 15 jaar nog vijf lanceringen van MTG-weersatellieten gepland. Deze MTG-weersatellieten moeten minimaal 20 jaar weerbeelden gaan leveren.

De satellieten worden gebouwd door de European Space Agency (ESA) in opdracht van de Europese Meteorologische Satelliet organisatie (EUMETSAT). EUMETSAT is een samenwerkingsverband tussen Europese landen - waaronder Nederland - dat operationele weersatellieten beheert. De weerdiensten van al die landen krijgen toegang tot de weerbeelden.

Ook stimuleert EUMETSAT wetenschappelijk onderzoek bij alle Europese weerdiensten, zoals het KNMI, om nieuwe toepassingen met die weerbeelden te ontwikkelen en ze geschikt te maken voor klimaatmonitoring. Verder organiseert EUMETSAT trainingen voor meteorologen hoe de weerbeelden te gebruiken. De verschillende lidstaten dragen bij aan de trainingen door lesmateriaal aan te leveren, speciaal voor die situaties die vaak lokaal voorkomen. Voor Nederland is dat weer dat vaak optreedt door het effect van de kust. Tevens draagt het KNMI bij EUMETSAT bij door klimaatreeksen van bewolking en zonnestraling op basis van weersatellieten te maken.