Oceaanstromingen beïnvloeden onze zeespiegel

Variaties in de zeespiegel voor de Nederlandse kust hangen nauw samen met variaties in de zeespiegel in bepaalde gebieden van de Noord-Atlantische Oceaan. Dit blijkt uit een nieuwe studie die laat zien dat oceaanstromingen tussen de open oceaan en de kust hierbij een cruciale rol spelen. Klimaatopwarming leidt onherroepelijk tot een stijging van de wereldwijde zeespiegel. Hoe dat uitpakt voor de zeespiegel in de Noordzee is ingewikkeld doordat meer processen betrokken zijn dan op de open oceaan. Meer kennis over de rol van oceaanstromingen zorgt voor betere projecties van zeespiegelvariaties voor de Nederlandse kust.

Uitzetting van oceaanwater

De mondiale zeespiegel stijgt op dit moment met zo'n 4 millimeter per jaar. Dat komt niet alleen doordat de hoeveelheid zeewater toeneemt door smeltend landijs, maar ook doordat het zeewater opwarmt en uitzet. Dit laatste effect is niet overal even sterk en de gerelateerde zeespiegelstijging is dan ook niet overal even groot. Zo is in een kilometersdiepe oceaan het effect van opwarming potentieel veel groter dan in de ondiepe Noordzee; er is immers meer water dat kan uitzetten (figuur 1).

Deze verschillen in uitzetting leiden tot aanpassingen in oceaanstromingen, waardoor ook de zeespiegel aan de kust verandert. De vorm van de kust en de topografie van de oceaanbodem spelen in deze aanpassingen een grote rol. Ook ruimtelijke verschillen in opwarming en herverdeling van warmte door oceaanstromingen zorgen ervoor dat de bijdrage van opwarming aan lokale zeespiegelstijging sterk varieert. De zeespiegel aan de Nederlandse kust stijgt op dit moment iets langzamer dan de wereldgemiddelde zeespiegel.

De hoogte van de zeespiegel in de Noordzee

Zeespiegelvariaties in de Noordzee kennen vele oorzaken. Oceaanstromingen botsen en schuren tegen het land, getijden en golven spelen met de zeespiegel en wind stuwt water op tegen de kust. Ook spelen luchtdrukvariaties, variaties in temperatuur en zoutgehalte en veranderingen in het zwaartekrachtsveld door veranderingen in de massaverdeling op aarde spelen een rol. Ten slotte is ook verticale landbeweging belangrijk (Nederland kent bodemdaling, daardoor stijgt relatief de zeespiegel). Ondanks deze wirwar van processen is het onderzoekers van de Old Dominion University in het Amerikaanse Norfolk nu gelukt om vast te stellen welke deel van de open oceaan via aanpassingen in oceaanstromingen met de zeespiegel in de Noordzee communiceert. 

Opwarming Atlantische-Oceaan cruciaal

Uit de studie blijkt dat een groot deel van de zeespiegelvariatie langs de Noordzeekust samenhangt met de uitzetting-gerelateerde zeespiegelveranderingen van bepaalde gebieden van de Noord-Atlantische oceaan (figuur 2). Dit gebeurt voornamelijk via zeestromingen, hoewel het moeilijk is om de uitwisseling tussen diepe oceaan en kustgebied precies te meten.

Tussen 1960 en 2012 wordt 75 procent van de langzame zeespiegelvariaties in de Noordzee door de uitzetting van het oceaanwater in deze gebieden verklaard. Voor toekomstige zeespiegelstijging langs de Nederlandse kust is het dus belangrijk te weten hoe sterk deze delen van de Noord-Atlantische oceaan gaan opwarmen en uitzetten en hoe de uitwisseling tussen oceaan en kustgebied verloopt. Deze kennis vormt een sleutel tot robuustere projecties van het zeeniveau aan de Nederlandse kust.  

KNMI-Klimaatbericht door Eveline van der Linden