Oog in oog met klimaatverandering

Na een uur klauteren doemt de blauwe Briksdalsbreen voor ons op. Een bordje langs het pad toont waar de gletsjer in 1920 eindigde. Het is nu omgeven door een berkenbos. Door de ogen van een klimaatonderzoeker is er eigenlijk geen geschiktere plek om het opwarmende klimaat in actie te zien.

De Briksdalsbreen is een van de vele uitlopers van de Jostedal ijskap, gelegen in het zuidwesten van Noorwegen. Tijdens de laatste ijstijd, die ongeveer 10.000 jaar geleden eindigde, reikte de Euraziatische ijskap tot aan Denemarken. Sindsdien heeft de ijskap zich door natuurlijke oorzaken teruggetrokken tot de bergtoppen van Noorwegen.

IJstijden worden getriggerd door veranderingen in zonnestraling als gevolg van variaties in de stand van de aardas en de afstand tot de zon. Ondanks dat de hoeveelheid zonlicht op de Noorse ijskappen momenteel langzaam afneemt en het klimaat van nature uiteindelijk naar een volgende ijstijd zou gaan, trekken de gletsjertongen zich steeds verder terug. De naburige Nigardsbreen is sinds het jaar 1750 al vier kilometer gekrompen (zie Figuur 1).

De afname van de ijsmassa op het land is door collega klimaatonderzoeker Bert Wouters afgeleid uit de veranderingen in het zwaartekrachtveld van de aarde gemeten door de GRACE satellieten. In het hele Noordpoolgebied blijken de landijsmassa’s sterk af te nemen (zie Figuur 2). Oorzaak hiervan is de door de mens veroorzaakte opwarming als gevolg van de stijgende concentratie CO2 in de atmosfeer.

Minder ijs op het land betekent meer water in de oceaan. Het KNMI baseert zijn scenario’s voor toekomstige zeespiegelstijging mede op de gemeten en verwachte afsmelting van het landijs. Krimpende gletsjers leiden ook tot watertekorten in de zomer. Bovendien versterkt de terugtrekking van gletsjers de opwarming doordat donkere grond meer zonnestraling opneemt dan wit ijs en ook doordat energie eerder gebruikt voor smelt beschikbaar komt voor opwarming.

Aan de voet van de blauwe ijsmassa voel ik spijt als ik me realiseer dat de afsmelting voorlopig in rap tempo zal doorgaan.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten