Satellieten zien meer in wolken

Op het KNMI zijn nieuwe methoden ontwikkeld om meer informatie te halen uit satellietwaarnemingen van wolken. De bewegende satellietbeelden, bekend van de weerberichten op TV, worden nu alleen gebruikt om de beweging van wolken en neerslaggebieden te volgen. De beelden bestaan echter uit metingen van de straling die dankzij de nieuwe technieken ook kwantitatief geanalyseerd kunnen worden. Dat levert ook gegevens op van de hoeveelheid bewolking (bedekkingsgraad), de temperatuur van de wolkentoppen, de "dikte" van de wolkenlaag en de waterinhoud. Toepassing van dergelijke informatie kan de kwaliteit van de weersverwachtingen verder verbeteren en is ook van grote betekenis voor klimaatonderzoek.

Dat schrijft onderzoeker Arnout Feijt van het KNMI, die op 29 november bij Wageningen Universiteit zijn proefschrift "Quantitative Cloud Analysis using Meteorological Satellites" verdedigde.

De wolkengegevens worden ontleend aan de beelden van de geostationaire METEOSAT-weersatellieten en van de polaire NOAA-satellieten. Deze gegevens kunnen worden verwerkt in de rekenmodellen van de atmosfeer, waarmee de weersverwachtingen worden berekend. Uit de dikte van een wolkendek kan bepaald worden hoeveel straling door de wolken heendringt en het aardoppervlak bereikt. De hoeveelheid straling op het aardoppervlak is bepalend voor het al of niet oplossen van de bewolking of de vorming en hardnekkigheid van mist. De nieuwe methode is ook van groot belang voor onderzoek naar de rol van wolken in het klimaat, een van de grote onbekenden in het klimaatonderzoek.

Na de lancering van de METEOSAT Second Generation (MSG) in 2002, die gedetailleerdere satellietbeelden oplevert, kunnen de nieuwe methoden nog beter worden toegepast. Met name voor de korte termijn bewolkingsverwachtingen kan dat een verbetering opleveren. Naast wolkenwaarnemingen biedt de MSG ook mogelijkheden om gegevens van het aardoppervlak, zoals temperatuur en vocht, beter te bestuderen. De huidige METEOSAT schiet daarin tekort omdat deze niet in staat is geringe hoeveelheden bewolking te onderscheiden en bij een schijnbaar onbewolkte hemel een vertekend beeld kan geven van temperatuur van het aardoppervlak.