De relatief zachte winter deelde op de valreep eind februari/begin maart nog een paar kleine speldenprikken uit. Koude poollucht kreeg de kans om vanaf Scandinavië over ons land uit te stromen door grote slingeringen in de straalstroom. De kans hierop was groter dan normaal door een verstoring van de poolwervel op 30 kilometer hoogte in de stratosfeer. Op satellietbeelden waren prachtige winterfenomenen te bewonderen. Ook al warmt de aarde op, koudegolven blijven bestaan, al gaan de scherpste kantjes er steeds meer vanaf.
Rond 16 februari trad er een sterke verstoring op in de poolwervel. Uit onderzoek weten we dat in de weken daarna de kans op een koude inval groter is dan normaal. Na dagen van grijs somber weer boven de meeste delen van Nederland trok zaterdag 25 februari inderdaad de lucht open.
De weerkaart toont een arctische glijbaan van koude lucht die tussen een hogedrukgebied boven Schotland en een lagedrukgebied bij Polen over ons land uitstroomde (figuur 1). Er passeerde nog een buienstoring (paarse lijn) die de grens van de koudste lucht markeerde. Boven het relatief warme water van de Noordzee ontstonden buitjes, maar boven land dichter bij het lagedrukgebied ontstonden actievere buien waarbij ook wat (korrel)hagel voorkwam. Het was zeker geen 'beast from the East’ met diepvriestemperaturen uit Rusland maar het leverde toch mooie speldenprikken van de winter op, met zelfs een code oranje op woensdag 8 maart. De scheidslijn van warmere en koude lucht kwam toen boven het zuiden van Nederland te liggen met een flink pak sneeuw als gevolg.
Het satellietbeeld van zaterdagochtend toont in witte kleuren wolken met alleen waterdruppeltjes en blauwe kleuren of wolken met ijskristallen of sneeuw op de grond (figuur 2, links). Zo is de sneeuw op de Noorse bergen maar ook de wolkenvrije zuidkant van de Alpen mooi te zien als helderblauw. De wolken rondom het lagedrukgebied bij Polen reiken hoog in de atmosfeer waar de temperatuur onder nul is. Bij zwakkere fronten (dit zijn gebieden waar koude lucht en warme lucht elkaar ontmoeten) boven Engeland en het midden van Frankrijk zijn de wolken minder hoog en dus kleuren ze wit. De buitjes en wolkenvelden (stratocumulus) bij de koude lucht zijn ook doorgaans niet heel hoog, maar enkele actieve buitjes hebben wel hogere wolkentoppen die als speldenknopjes blauw kleuren. Hier kwam hagel voor en boven Duitsland en Polen ook sneeuw.
De instrumenten van de satellieten meten indirect ook de hoeveelheid waterdamp in de lucht. Wolken zien we op deze beelden als grijs(wit), de gebieden eromheen als paarsig en droge koude lucht als paarsig met een rode gloed (figuur 2, rechts). Boven Zweden is op een bel met koudere bovenlucht te zien en deze trekt vervolgens zuidwaarts met een paar dagen lichte tot matige nachtvorst als gevolg tot begin maart. De koude lucht trok na het weekend verder naar het zuiden en leverde boven Spanje in de hogere delen op uitgebreide schaal sneeuw op, tot zelfs in de Balearen.
In de animatie van de ligging van de straalstroom en de temperatuur van de lucht op zo'n 1,5 kilometer hoogte is deze ontwikkeling goed te volgen. De grote slingers in de straalstroom volgend op de verstoring van de poolwervel voeren op verschillende momenten en plekken koude poollucht naar het zuiden, zoals ook in de afgelopen dagen boven ons land (figuur 3).
Boven Europa is het luchtdrukpatroon sinds 1881 in de winter veranderd, met toenemende luchtdruk boven het Middellandse Zeegebied en afnemende luchtdruk ten noorden van Scandinavië. Dit heeft in Nederland, net als in de rest van Europa, geleid tot een toename van westenwinden en een afname van oostenwinden in de winters. Deze circulatieverandering heeft bijgedragen aan de toename van het aantal zachte dagen en een afname van het aantal koude dagen.
De straalstroom zal echter blijven slingeren en op gezette tijden koude poollucht boven Nederland laten landen, al zal die lucht gemiddeld genomen door opwarming ook minder koud worden.
In 2023 bereikte de wereldgemiddelde temperatuur een recordhoogte. Rekening houdend met alle beke...
18 december 2024 - KlimaatberichtDecember is de donkerste maand van het jaar, met de laagste zonnestand en de kortste dagen. De ho...
13 december 2024 - KlimaatberichtVandaag is het de dag van de mensenrechten. Het recht op leven, gezondheid, eigendom en wonen sta...
10 december 2024 - KlimaatberichtKNMI klimaatgedicht 2024
05 december 2024 - Klimaatbericht