Trends in weerextremen wereldwijd

Wereldwijd verandert extreem weer door klimaatverandering. Het ligt voor de hand dat door de wereldwijde opwarming warmte- en neerslagextremen gemiddeld toenemen, en koude-extremen afnemen. De wereld heeft echter veel verschillende weertypes, zodat dit niet overal en in elk seizoen opgaat. Dit overzicht is dus niet volledig, maar geeft een indruk van wat we op het KNMI nu weten van waargenomen trends in extreem weer.

Hittegolven

Bijna overal zijn hittegolven nu warmer dan een eeuw geleden. Dit komt meestal overeen met een grote toename van de kans om een vaste drempelwaarde te overschrijden. Een bekende uitzondering is India. De opwarming wordt daar sinds de jaren 1970 tegengegaan door een toename van de luchtvochtigheid door irrigatie, en een toename van de luchtvervuiling die zonlicht tegenhoudt (van Oldenborgh et al, 2018). Deze factoren maken de effecten van hittegolven op de gezondheid overigens wel erger. In de oostelijke VS zijn hittegolven nu even heet als tijdens de Dust Bowl in de jaren 1930. In de rest van de wereld zijn de toenames sterk: de stijging van de gemiddelde temperatuur van de warmste dag van het jaar is in een groot deel van de wereld veel sterker dan de stijging van de wereldgemiddelde temperatuur (Figuur 1).

Koudegolven

De temperatuur van de koudste dag van het jaar stijgt nog sneller, tot vijf keer zo snel als de wereldgemiddelde temperatuur (Figuur 2). De sterkste stijgingen boven land zijn in Siberië en Canada, waar het in de winter onder een heldere hemel heel koud wordt. De laagste temperaturen worden daar dan in de onderste meters van de atmosfeer gemeten, vlak boven de sneeuw. Dit effect is heel gevoelig voor verstoringen zoals de extra warmtestraling vanuit de atmosfeer door meer broeikasgassen, wat mogelijk de snelle opwarming verklaart. Het is ook nog te kleinschalig voor klimaatmodellen, die de sterke trend in deze koude extremen onderschatten.

Neerslagextremen

De hoogste dagelijkse neerslag van het jaar is in meer plaatsen toegenomen dan afgenomen (Westra et al,  2013). Dit is ook te zien in Figuur 3. De gemiddelde toename is ongeveer gelijk aan de toename van de hoeveelheid vocht die de atmosfeer kan bevatten bij een hogere temperatuur (de wet van Clausius-Clapeyron), van ongeveer 7 procent per graad. De spreiding om deze waarde is echter groot. Dat komt voor een groot gedeelte door het weer: de trend is klein ten opzichte daarvan. In sommige gebieden is de toename in extreme neerslag echter ook minder door andere effecten van klimaatverandering, bijvoorbeeld meer hogedrukgebieden (bijv. Eden et al, 2016) of uitdroging. In andere gebieden zijn de extremen door lagedrukgebieden of meer vocht juist weer hoger (bijv. Haren et al, 2013). Geïsoleerde stations met hoge trends in deze kaart zijn het gevolg van lokale buien of van onregelmatigheden in de reeksen die niets met het klimaat te maken hebben. Wereldgemiddeld nemen neerslagextremen dus duidelijk toe, maar lokaal kan dat anders zijn.

Orkanen

De langjarige trend in de aantallen en sterkte van orkanen is moeilijk te bepalen omdat het waarneemsysteem zo verbeterd is over de afgelopen 130 jaar. Echter, het leeuwendeel van de schade van orkanen komt meestal door water: extreme regen en stormvloed. Zowel modellen als waarnemingen laten zien dat de regen sterk toeneemt, bijvoorbeeld rond de 15 procent voor de Golfkust van de VS over de afgelopen eeuw (van der Wiel et al, 2017; van Oldenborgh et al, 2017). Stormvloeden worden hoger door de zeespiegelstijging. Dus de fysische impact van orkanen is toegenomen.

Droogte

Trends in droogte hangen sterk af van de definitie van de droogte (te weinig regen, te veel verdamping, watertekort van elders). Deze factoren zijn ook nog sterk afhankelijk van de regio en het seizoen, en de laatste twee van bijvoorbeeld irrigatie en transport van water. Tenslotte is de invloed van het weer altijd heel groot ten opzichte van de trend. Er zijn dus geen algemeenheden over droogte te zeggen, behalve dat het meestal heel lastig is een trend aan te tonen.

Klimaatbericht door Geert Jan van Oldenborgh