Verbazing over onweer nabij Noordpool

Meteorologen waren verbaasd toen 11 augustus een onweerswaarschuwing werd uitgegeven door de weerdienst van Alaska voor onweersbuien op slechts 500 kilometer afstand van de Noordpool. Dit leek onwaarschijnlijk in het huidige klimaat.

Ontladingen komen overeen met aanwezigheid bewolking

Er werden 58 ontladingen gedetecteerd rond 85 °NB en 120 °OL. Dit ligt in de Noordelijke IJszee ten noorden van de Laptevzee, boven Siberië (zie figuur 1 en de tweet van National Weather Service Fairbanks, Alaska). Meerdere Amerikaanse weersatellieten passeerden het gebied tijdens het onweer. Op de satellietbeelden was bewolking te zien die meebewoog met het onweer. Verder had deze bewolking eigenschappen van typische ‘onweersbewolking’: de wolken toonden verticale ontwikkeling tot een hoogte van 12 kilometer met een laagste wolkentoptemperatuur van -49,9 °C.

Onweer zeldzaam in noordpoolgebied

Het meeste onweer in de wereld komt voor boven land in de tropen. Voor het ontstaan van een onweersbui is warmte, vocht en tot op grote hoogte onstabiele lucht nodig. Ingrediënten die in het noordpoolgebied normaliter ontbreken. Hoewel er aanvankelijk werd gedacht  dat onweer zo dicht bij de Noordpool nooit eerder was waargenomen, meldt Vaisala, eigenaar van het detectienetwerk, dat dit tussen 2012 en 2018 drie keer eerder is gebeurd op of noord van 85 °NB, met per keer echter hoogstens zeven ontladingen. Boven 80 °NB komen elke zomer 3 tot 4 onweersbuien voor. In de winter kan het in het noordpoolgebied overigens ook onweren in grote stormen. Ter vergelijking, in Nederland onweert het gemiddeld op 25 dagen per jaar.

Abnormale warmte in het noorden

Deze zomer zijn er in het noordpoolgebied recordhoge temperaturen en natuurbranden (figuur 2) en smelt er veel ijs. Het onweer is ontstaan door een bel met warme vochtige lucht die vanaf Siberië kwam. Daar was het in de eerste helft van augustus op 750 meter hoogte tot 7 graden warmer dan normaal (1981-2010). Normaal koelen noordwaarts trekkende Siberische luchtmassa’s snel af maar deze zomer is de watertemperatuur in de Laptevzee, met waarden van 3 tot 5 °C tot ver buiten de kust, ook bovennormaal warm. Binnen de ring van 80 °NB ligt bijna overal zee-ijs (zie figuur 3), het is aannemelijk dat de buienconvectie niet in lokale lucht is ontstaan. Onweer nabij de Noordpool zal de komende jaren waarschijnlijk vaker worden waargenomen door het opwarmende klimaat en betere waarneeminfrastructuur.

 

KNMI-klimaatbericht door Anika Hoekstra