Verrassend sterke opname van zonnestraling door bosbranden

Rook afkomstig van bos- en savannebranden in Afrika absorbeert veel meer zonnestraling dan eerder was gedacht. Dat blijkt uit analyses van metingen van rook boven de wolken door het satellietinstrument SCIAMACHY, gepubliceerd in Geophysical Research Letters.

Onderzoekers van het KNMI en TU Delft hebben een nieuwe techniek ontwikkeld voor het meten van rook boven de wolken met satellieten. In Afrika komt er tijdens de droge periode van de moesson - juni tot november -enorm veel rook in de atmosfeer vanwege talrijke bos- en savannebranden. Wanneer deze rook door een gunstige atmosferische stroming tot boven de zuidoostelijke Atlantische oceaan wordt getransporteerd, wordt er opvallend veel zonnestraling geabsorbeerd door de rookdeeltjes boven wolken, tot ongeveer 15 procent van het lokaal invallende zonlicht. Deze geabsorbeerde zonnestraling verwarmt de lucht waarin de rook zich bevindt.

Dit was tot voor kort onbekend, omdat satelliet- en andere waarnemingen van rook boven wolken vrijwel onmogelijk waren. Wolken weerkaatsen zoveel licht, dat de rook moeilijk te zien is. Omdat de absorptie van zonlicht door rook vooral sterk is bij zeer korte golflengtes, is een nieuwe detectietechniek ontwikkeld, die gebruik maakt van alle golflengtes van het door de aarde weerkaatste zonlicht, gemeten door SCIAMACHY. Met de nieuwe meettechniek is het mogelijk wolken en rook te onderscheiden.

De onderzoeksresultaten zijn een belangrijke stap voorwaarts in het klimaatonderzoek. Het stralingsproces tussen wolken en rook kan nu beter in klimaatmodellen worden meegenomen. Dat kan de nauwkeurigheid van dit onderdeel van klimaatmodellen vergroten.

SCIAMACHY is een Duits-Nederlands-Belgisch satellietinstrument aan boord van de Envisat satelliet van ESA, die gewerkt heeft van 2002 tot 2012. De opvolger van SCIAMACHY is TROPOMI, die in 2016 gelanceerd zal worden.