Warme en zonnige zomer 2006

Extreme hitte, droogte en veel zon, maar ook veel zware buien en wateroverlast. Niet eerder vertoonde een zomer zulke contrasten. De afgelopen zomer met zijn verschillende weertypes staat model voor de toekomst.

Doordat de extreme periodes vrijwel samenvielen met de kalendermaanden waren zowel juli als augustus uitzonderlijk.

Zeldzaam grote weersomslag
Juli was recordwarm, zeer droge en één van de zonnigste maanden ooit, augustus recordnat, koel en één van de somberste ooit. Augustus was met 16,4 graden bijna een graad te koud, terwijl juli met 22,3 graden zo’n 5 graden warmer was dan de norm. Juli 2006 is daarmee veruit de warmste maand ooit, dat wil zeggen in drie eeuwen sinds de metingen in 1706 begonnen. Ook juni was warm, zodat het zomergemiddelde ondanks de koele augustus zeer hoog was.

Zo'n grote weersomslag heeft het KNMI in de zomer niet eerder meegemaakt. De gemiddelde temperatuur in juli was 22,3 graden, terwijl augustus in De Bilt uitgekomen is op 16,4 graden. Augustus was dus 5,9 graden kouder dan juli. Zo'n groot verschil tussen twee opeenvolgende maanden is niet eerder opgetreden. Het grootste contrast stond op naam van 1912 toen juli een gemiddelde had van 18,4 en augustus 14,1, een verschil van 4,3 graden.

Derde plaats in top tien
In De Bilt was de zomertemperatuur 18,5 graden tegen 16,6 normaal. Sinds 1706 waren alleen de zomers van 1781, 1826 en 1947 (18,7) en 2003 (18,6) warmer. De zomer telde voor het eerst in zestig jaar twee hittegolven die resp. 7 en 16 dagen duurden. De temperaturen liepen op tot ruim 35 graden. Vooral 19 juli was heet met in Westdorpe 37,1 graden, de hoogste temperatuur ooit in ons land in juli gemeten.

De Bilt had 13 tropische dagen tegen 3 normaal. In Arcen (L) werd het zelfs op 19 dagen 30,0 graden of warmer, waarvan juli er 18 voor rekening nam. Dit jaar heeft, inclusief de voor- en nazomer in De Bilt al zeker 50 zomerse dagen (25 graden of meer) opgeleverd. Alleen 1947 telde er met 64 zomerse dagen nog meer. 

Zeer zonnig
Zowel juni als juli waren zeer zonnig. In Valkenburg (ZH) scheen de zon in juli zelfs 340 uur tegen zo’n 200 normaal. Zoveel zon is in ons land nog nooit gemeten. In tegenstelling daarmee was augustus uitgesproken somber met in Maastricht slechts 106 uur zon. Uiteindelijk leverde dat vooral aan zee een zonnige zomer op met gemiddeld over het land 704 uur zon tegen 591 normaal. 

Zware regen
De neerslag was grillig: juni en juli waren zeer droog met vooral in juli droogte. Augustus echter was met landelijk gemiddeld 184 mm tegen 62 mm normaal niet eerder  zo nat. In Schoondijke (Zeeuws Vlaanderen) viel zelfs 320 mm . Dat is 42% van de jaarsom en vrijwel de grootste maandsom ooit in ons land gemeten. In totaal viel deze zomer op 13 dagen plaatselijk, dat wil zeggen ergens op een KNMI-weerstation, 50 mm of meer. Augustus neemt er daarvan 11 dagen met zware regen voor rekening.

Warmtegetal
Het voorlopig warmtegetal van de zomerperiode, berekend uit de som van alle etmaaltemperaturen zover die boven de 18,0 graden komen tussen mei en september is opgelopen tot meer dan 200. Daarmee staat het warmtegetal van 2006 op de tweede plaats in de top tien. Aan top staan 1947 (221,3), 2006 (minstens 180), 1995 (169.7) en 1976 (163,8).  

Klimaat: kans op warme zomer groter
Schattingen van het effect van de temperatuurstijging over de laatste decennia in Nederland geven aan dat een gemiddelde zomertemperatuur (juni, juli en augustus) zoals die van 2006 nu ongeveer eens de acht jaar zal voorkomen. Voor 1980 kwam zo'n warme zomer maar eens in de 50 jaar voor.

Zomer 2006 en de KNMI klimaatscenario’s
Staat de extreme zomer 2006 model voor de zomers van de toekomst? Toetsing aan de recent gepresenteerde KNMI klimaatscenario’s voor Nederland levert het volgende beeld op: de gemiddelde zomertemperaturen lopen op met 0,9 tot 2,8 graden in 2050. Het KNMI verwacht dat de temperatuur van de warmste zomerdag meer stijgt tot 3,8 graden dan het gemiddelde. Hiermee neemt de kans op hittegolven dus ook meer dan gemiddeld toe.

De gemiddelde zomerneerslag neemt licht toe met 3 tot 6 procent, wanneer geen structurele verandering optreedt in de luchtstromingspatronen in West Europa. Bij meer oostenwind in de zomer zal de neerslag fors dalen met 10 tot 19%. In alle gevallen neemt de kans op extreme droogte toe, omdat de verdamping door de temperatuurstijging sterker is dan de eventuele lichte stijging van de neerslag. Hoewel het aantal natte dagen in de KNMI scenario’s in 2050 zal zijn afgenomen met 2 tot 19%, neemt de kans op extreme neerslag fors toe. De dagsom van neerslag die eens de tien jaar wordt overschreden (43 mm) neemt in 2050 toe met 5 tot 27%. In hoeverre de zwaardere buien in aaneengesloten perioden zullen optreden, met grotere wateroverlast tot gevolg dan wanneer de buien meer verspreid over de zomer voorkomen, is onderwerp van onderzoek. Concreet betekent dit dat de kans op een recordnatte zomermaand, zoals augustus 2006, voor de toekomst vooralsnog niet geschat kan worden. Het record aantal dagen (13) waarop ergens in Nederland meer dan 50 mm regen is gevallen past goed in het beeld van het toekomstige zomerklimaat, evenals de extreme hitte en droogte in juni en juli, inclusief de uitschieters in temperatuur.