Weersomstandigheden bij het stookalert

Nu de winter zijn intrede doet, gaat de kachel vaker aan. In dichtbevolkte gebieden kunnen omwonenden last hebben van de houtrook. Rook is voor iedereen ongezond, maar vooral voor mensen met een long-, hart- of vaatziekte, ouderen en kleine kinderen. Het RIVM geeft daarom in samenwerking met het KNMI sinds vorig jaar een stookalert af als de weersverwachting ongunstig is of de luchtkwaliteit slecht. Hiermee wordt opgeroepen die dag geen hout te stoken.

Het stookalert gaat uit als de helft van een provincie de hele avond lang een verwachting heeft voor ongunstige weersomstandigheden. De omstandigheden zijn ongunstig als de rook dicht bij de grond blijft hangen doordat deze zich slecht kan verspreiden. De mate waarin verspreiding plaatsvindt wordt uitgedrukt in een ventilatiefactor. Die factor houdt rekening met de windsnelheid en de dikte van de onderste luchtlaag boven het aardoppervlak (de zogenoemde menglaag) waarin rook zich kan verspreiden.

Ventilatiefactor

De ventilatiefactor wordt berekend met het HARMONIE model. Hetzelfde model waarmee ook de dagelijkse weersverwachtingen van het KNMI worden gemaakt. Voor de weersverwachting maakt het model iedere drie uur een analyse van de toestand van de atmosfeer op basis van de beschikbare informatie van onder andere wind, luchtdruk, vochtigheid en temperatuur. Op basis van natuurkundige wetten berekent het model vervolgens welke wijzigingen te verwachten zijn. Dus hoe het weer waarschijnlijk gaat veranderen.

De ventilatiefactor wordt berekend door de windsnelheid op 10 meter hoogte (in meter per seconde) te vermenigvuldigen met de dikte van de menglaag (in meter). Waarden lager dan 100 geven de ongunstige weersomstandigheden waarbij de rook dicht bij de grond blijft hangen en zijn aanleiding voor een stookalert. Het stookalert geldt voor particuliere houtstook die gericht is op sfeerverwarming zoals open haarden, vuurkorven en (pellet)kachels. 

Acht stookalerts tot nu toe

Het stookalert bestaat nu een jaar en is acht keer afgegeven voor een of meerdere provincies. Hoe vaak het stookalert dit jaar en in de toekomst afgegeven gaat worden hangt af van de combinatie van de luchtkwaliteit en de actuele  weersomstandigheden.

Klimatologische veranderingen

In Nederland is een langjarige dalende trend in windsnelheid gevonden sinds 1960. Het stookalert wordt nu dus iets vaker uitgegeven dan dat bijvoorbeeld dertig jaar geleden het geval zou zijn geweest. Voor de toekomst zijn, op basis van klimaatmodellen, geen aanwijzingen voor veranderingen in windsnelheid gevonden.

Daarnaast speelt de dikte van de menglaag een rol. De dikte wordt beïnvloed door de temperatuur en luchtvochtigheid en is door de temperatuurtoename door klimaatverandering in de zomer toegenomen, maar over de winter kan voor het verleden geen uitspraak worden gedaan en naar verwachting ook niet voor de toekomst.

Als laatste factor blijft dan de luchtkwaliteit over. Vanuit meteorologisch oogpunt worden daarin geen veranderingen verwacht. Substantiële veranderingen kunnen echter wel optreden door de toekomstige uitstoot van bijvoorbeeld landbouw, verkeer en industrie.


KNMI-klimaatbericht door Emma Daniëls in samenwerking met Sander Teeuwisse (RIVM)