Zonnige lente kwam niet door lockdown, wel zonrecords verbroken

De lente van 2020 was uitzonderlijk zonnig. De link met een schonere lucht als gevolg van de lockdown door corona werd al snel gemaakt. Onterecht, blijkt uit onderzoek van onder andere KNMI en Wageningen University & Research. Het zonnige lenteweer werd vooral veroorzaakt door droogte en weinig bewolking. Dat het lenteweer uniek was staat wel vast: sinds 1928 is er nog nooit zoveel zonnestraling gemeten.

Op verschillende plekken in Europa brak de lente vorig jaar het recordaantal zonuren. Op het weerstation in Wageningen, waarvan een unieke meetreeks van bijna honderd jaar beschikbaar is, werd met 206 W/m2 de hoogste gemiddelde zonnestraling ooit gemeten. Dat is 13 procent meer dan het vorige record uit 2011. Ook in Groot-Brittannië, Duitsland en België zijn zonrecords verbroken.

Invloed zeer beperkt

Dat het zonnige lenteweer tegelijk viel met de opkomende pandemie, deed vermoeden dat dit veroorzaakt werd door een schonere lucht. Veel landen waren van eind maart tot en met mei in (gedeeltelijke) lockdown, waardoor er minder verkeer en industriële activiteit was. Dit leidde tot een afname in de uitstoot van NOx, SO2 en CO2 van tientallen procenten. Volgens onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR), KNMI, PMOD en de Universiteit van Keulen, had de schonere lucht echter weinig invloed op het zonnige weer. De recordhoeveelheid zonnestraling werd vooral verklaard door de ligging van hoge- en lagedrukgebieden die ideaal was voor wolkeloos weer.

"De record hoeveelheid zonnestraling en zonneschijnduur in het voorjaar kwam vooral door de ligging van de druksystemen”

KNMI-onderzoeker Wouter Knap: “Tijdens een aantal van de wolkeloze dagen, vooral in maart en april, werden op de meetlocatie Cabauw van het Ruisdael Observatory wel erg schone luchten gemeten die tot enkele procenten meer zonnestraling hebben geleid. Maar de record hoeveelheid zonnestraling en zonneschijnduur in het voorjaar als geheel kwam vooral door de ligging van de druksystemen.”

Minder aerosolen, blauwere lucht

De afname in luchtvervuiling zorgde wel voor blauwere luchten, berichtte KNMI eerder al in een klimaatbericht. “Dit kwam door de droge lucht, maar ook omdat er minder aerosolen en vliegtuigstrepen in de lucht waren,” legt meteoroloog Chiel van Heerwaarden van WUR uit. “Aerosolen zijn kleine zwevende deeltjes in de lucht die onder andere uitgestoten worden bij verbrandingsprocessen, bijvoorbeeld in het verkeer. Bij luchtvervuiling zijn er veel aerosolen in de lucht waar zonnestraling op afketst. Dit zorgt voor extra diffuus licht en dus een minder blauwe hemel. Ook vliegtuigstrepen verstrooien het licht. We zien dat er tijdens de lockdown minder diffuus (38 procent van de totale hoeveelheid zonlicht) en meer direct zonlicht (62 procent) was. In eerdere zonnige lentes was deze verhouding dicht bij de 50 procent. Minder menselijke activiteit zorgde dus voor minder aerosolen, een schonere lucht en een blauwere hemel.”

Dalende trend

Over de afgelopen tientallen jaren neemt de luchtkwaliteit toe

In Europa is al langer een dalende trend in het aantal aerosolen. Over de afgelopen tientallen jaren neemt de luchtkwaliteit toe, waardoor de condities voor zonlicht veel gunstiger zijn dan vroeger. “Om in te kunnen schatten wat we in de toekomst kunnen verwachten qua stralingsrecords, is het vooral van groot belang om te begrijpen hoe het weer in de lente, en de daarbij behorende hoeveelheid wolken, gaan veranderen ten gevolge van klimaatverandering,” aldus Van Heerwaarden.