Iedere zes uur geeft het KNMI door hoeveel regen in deze gebieden is gevallen en worden ook de radar- en satellietbeelden in de gaten gehouden. Rijkswaterstaat verwerkt de informatie en gegevens van de waterstanden uit Duitsland en België in een rekenmodel voor voorspellingen van de Rijn en Maas. Het stroomgebied van de Rijn heeft ongeveer 6 keer de omvang van dat van de Maas.
De Rijn is een gemengde rivier (smelt- en regenwater). De Maas is een typische regenrivier, die directer en sneller op neerslag reageert. Ook de rotsachtige sterk hellende ondergrond in delen van het stroomgebied van de Maas, draagt bij aan het snelle en grillige karakter.
De bodemgesteldheid heeft ook effect op het reactievermogen van de Maas. Als de vorst nog in de grond zit, laat de bodem minder vocht door. De Maas reageert binnen twaalf uur op een dag op neerslag. De reactietijd voor de Rijn bedraagt ongeveer vier dagen.
Voor de waterstandsverwachtingen is een goede neerslagverwachting heel belangrijk. De weersverwachtingen zijn alleen onzeker. Een neerslaggebied kan in activiteit toenemen, langzamer passeren of een kilometer of vijftig zuidelijker koersen dan de weercomputers berekenen.
Dergelijke details zijn van groot belang. Zeker tijdens kritische hoogwatersituaties. Een regengebied dat zich boven de stroomgebieden van de rivieren ontlaadt, kan 'de druppel leveren, die de emmer doet overlopen'. Daarom worden bij hoogwatersituaties extra berichten gemaakt om de verwachtingen eventueel bij te stellen.
Rijkswaterstaat gaat in zijn verwachtingen van de waterstanden tot 2 of maximaal 3 dagen vooruit. De eerste dag is de verwachting nauwkeurig tot een marge van 10 centimeter. Voor de tweede dag ligt de marge bij 15 centimeter. Voor de Maas wordt die nauwkeurigheid gehaald voor termijnen van 12 en 24 uur.
De vooruitzichten voor de langere termijn zijn niet zo nauwkeurig. Deze worden alleen gebruikt om de verwachte trend (verder stijgen of dalen) aan te geven. De laatste jaren zijn de rekenmodellen, die de hoeveelheden neerslag voorspellen, aanzienlijk verbeterd. De nauwkeurigheid van de prognoses is daardoor groter is geworden. Door verfijning van de modellen zal de kwaliteit van de prognoses de komende jaren waarschijnlijk nog verder verbeteren.
