2003: wereldwijd op derde plaats warmste jaren

Dit jaar wordt met een afwijking van +0,45 graden boven het gemiddelde (1961-1990) wereldwijd het op twee na warmste jaar sinds het begin van de metingen in 1860. Alleen 1998 (+0,55) en 2002 (+0,48) waren nog warmer. In de laatste kwart eeuw is de opwarming drie keer zo groot als in de afgelopen honderd jaar. Sinds het jaar 1900 is de aarde 0,7 graden warmer geworden. Op het noordelijk halfrond waren de jaren negentig van de vorige eeuw en 1998 de warmste in zeker 1000 jaar. Na 2003 volgen 1997 (+0,43), 2001 ( +0,42), 1995 (+0,38), 1990 (+0,34) en 1999 (+0,34), 2000 (+0,29), 1988 (+0,25), 1987 (+0,24) en 1996 (+0,22).

De recordwarmte van 1998 hield verband met de zeer sterke El Niño. Toen was het water in een deel van de Stille Oceaan langs de kust van Peru en bij de evenaar een stuk warmer dan normaal. El Niño leverde daarmee een flinke bijdrage aan de wereldtemperatuur. De wereldgemiddelde temperatuur is al bijna een kwart eeuw hoger dan normaal en is het record is herhaaldelijk bijgesteld. Alleen 1992 en 1993 waren met afwijkingen van +0,16 en +0,20 graden wereldwijd minder warm. De tijdelijke onderbreking van de temperatuurstijging wordt in verband gebracht met stof in de atmosfeer afkomstig van de Filippijnse vulkaan Pinatubo die in juni 1991 tot uitbarsting kwam. In 1994 keerde de warmte terug en vervolgens werden de records steeds opnieuw gebroken.

El Niño's, vulkaanuitbarstingen en ook variaties in de zonneactiviteit zijn van groot belang voor het klimaat. Uit onderzoek lijkt dat de waargenomen opwarming in de eerste helft van de 20e eeuw grotendeels verklaard kan worden uit een afname van vulkaanactiviteit (vulkanen hebben een koelend effect), een toename van de zonne-activiteit en variaties in El Niño.

In de tweede helft van de 20e eeuw is de temperatuur sneller opgelopen. De gemiddelde zonne-activiteit is in deze jaren echter amper veranderd. Sinds 1960 vonden er wel flinke vulkaanuitbarstingen plaats. Op basis hiervan zou het dus moeten afkoelen. Het is echter veel warmer geworden. De onderzoekers concluderen daaruit dat de forse opwarming in de tweede helft van de 20e eeuw niet het gevolg kan zijn van natuurlijke variaties. Het Intergouvernementele Panel (IPCC) van de VN wees in zijn laatste rapport in 2001op dat menselijke activiteiten in belangrijke mate de oorzaak zijn van de warmer wordende wereld. De wetenschappelijke argumenten daarvoor zijn sterker geworden.