Bevlogen door het weer

Op 1 oktober 1998 was het precies zestig jaar geleden dat de eerste op Schiphol geproduceerde routeverwachting voor de luchtvaart beschikbaar kwam. Na ruim zes decennia vormt de Meteo Schiphol, waarvan de weerinformatie dagelijks op pagina 707 van teletekst staat, samen met vestigingen op de luchthavens van Rotterdam, Maastricht en Groningen, de luchtvaartmeteorologische Dienst van het KNMI. Behalve de grote luchtvaart worden ook zweefvliegers, ballonvaarders en eenmotorige vliegeniers voorzien van actuele weerberichten en specifieke gegevens. Weerinformatie is van grootste belang voor de veiligheid van de luchtvaart.

De basis voor de luchtvaartmeteorologie werd in de achttiende eeuw gelegd toen de eerste bemande ballonvaarten plaatsvonden. In 1783 ging de Fransman Rozier als eerste met een ballon omhoog waarna er velen volgden. In Mannheim ging voorjaar 1784 de secretaris van de Societas Meteorologica Palatina, het eerste wereldomvattende meteorologische waarneemnet, met een heteluchtballon de lucht in. Daarmee was de relatie tussen luchtvaart en meteorologie een feit.In Nederland duurde het tot begin twintigste eeuw voor meteorologen zich bezighielden met waarnemingen van de hogere luchtlagen. De toenmalig hoofddirecteur van het KNMI liet op een vliegerstation in Soesterberg persoonlijk vliegers op aan een touw voor wetenschappelijke doeleinden. De meteorologen gingen spoedig ook zelf met ballonnen de lucht in, maar de komst van vliegtuigen maakte het allemaal een stuk eenvoudiger. De zelfregistrerende instrumenten werden in het vliegtuig geplaatst zodat elke vlucht een schat aan weergegevens opleverde.

De vriendschap was wederzijds: de luchtvaart had behoefte aan speciale weerberichten en de meteorologen gebruikte de vliegtuigen voor metingen. Ook tegenwoordig worden vliegtuigen nog gebruikt als weerstations; door middel van een satelliet worden de waarnemingen tijdens de vlucht, het opstijgen en landen vanuit meer dan honderd vliegtuigen automatisch wereldwijd verspreid. De informatie uit veelal onherbergzame gebieden met weinig weerstations, wordt verwerkt in atmosfeermodellen waarmee de weersverwachtingen worden berekend.

De raakvlakken van de meteorologie en de luchtvaart beperkt zich niet tot het weer. Klimaatonderzoekers houden zich bezig met onderzoek naar de invloed van de emissies van vliegtuigen en onderzoekers bestuderen de klimatologische factoren voor een tweede nationale luchthaven. Zelfs de seismologen hebben iets met luchtvaart: met verfijnde apparatuur worden geluidsgolven van supersone vliegtuigen geregistreerd.

Het KNMI heeft deze gelegenheid aangegrepen om een boek uit te brengen over de luchtvaartmeteorologie. Geen uitgebreide historische verhandeling, hoewel we de opmerkelijke geschiedenis wel even de revue laten passeren, maar een boek waarin de lezer meteorologische kennis opdoet door de mee te kijken over de schouders van de luchtvaartmeteoroloog. U neemt op papier plaats in de cockpit van een Boeing en vliegt van Madrid naar Amsterdam met onweersbuien op de boordradar. Avonturiers kunnen ook plaatsnemen in een nog weergevoeliger één-motorig toestel, een zweefvliegtuig of een hete luchtballon.

Het boek "Bevlogen door het weer" is alleen verkrijgbaar bij het KNMI. Het kost euro 2,25. U kunt het boek bestellen bij de bibliotheek, telefoon 030 22 06 855.