Bosbranden na langdurige droogte in Australië

Nu de bosbranden in het zuidoosten van Australië onder controle zijn wordt de balans opgemaakt. Al bijna twee jaar lang is het hier extreem droog. De eerste twee maanden van het jaar waren bovendien heet. De branden hebben aan zeker 210 mensen het leven gekost.  

Europese Metop satelliet ziet rookpluim
De rookpluim van de bosbranden was ook vanuit de ruimte te zien. Satellietbeelden spelen een belangrijke rol bij het in kaart brengen van bosbranden en de bestrijding daarvan. De Europese Metop satelliet heeft met het instrument GOME-2 zowel de rookdeeltjes als het gas stikstofdioxide (NO2) dat bij de branden vrijkomt gemeten. De hoeveelheid rookdeeltjes wordt aangeduid met de maat AAI (Absorbing Aerosol Index). De hoeveelheid NO2 wordt aangeduid met het aantal moleculen per cm2. De bijgaande figuren laten zien dat de enorme rookpluim op 7 februari een lengte van 2500 km heeft bereikt, en over Nieuw-Zeeland is gedreven. De dagen daarna (8-9 februari) is de rookwolk nog verder getransporteerd door de wind, en is afgebogen naar het noorden en uitgespreid. De NO2 wolk is dan al verdwenen, omdat NO2 een korte levensduur heeft.

Bosbranden en weer
In een kurkdroge natuur kunnen gemakkelijk natuurbranden ontstaan. Een sterke wind zorgt voor de snelle verspreiding van de vuurhaarden. Vooral een onstabiele atmosfeer met sterke omhooggerichte winden (thermiek) kunnen de branden heftig worden.

De wind, waarmee zuurstof wordt aangevoerd, kan de vuurhaarden aanwakkeren en snel in een bepaalde richting verspreiden. Vooral droge oostenwinden worden gevreesd. Het vuur kan zich daardoor met snelheden van 25 km/uur verspreiden. In gebieden met bergen en zee kunnen lokale winden van zee of van de hellingen zorgen voor een grillige verspreiding van vuurhaarden. In brandende gebieden kunnen soms vuurhozen ontstaan, vergelijkbaar met wind- of stofhoosjes.

In de zomer van 2007 zijn Griekenland en het zuiden van Italië getroffen door de voor die landen ergste bosbranden sinds mensenheugenis. Griekenland telde soms 170 branden op één dag.

Ergste hitte in honderd jaar
De hittegolven begin dit jaar hebben tal van warmterecords opgeleverd. De meeste weerstations meldden de hoogste temperaturen sinds 1939, op een aantal plaatsen is het in honderd jaar niet zo warm geweest.

Tijdens de eerste hittegolf tussen 27 en 31 januari noteerde Kyancutta 48,2 graden (28 januari). Tijdens de tweede hittegolf tussen 6 en 8 februari registreerde Hopetoun 48,8 graden (7 februari). in Melbourne werd op 30 januari 45,2 gemeten, de hoogste temperatuur sinds januai 1939 toen 45,6 graden werd gemeten. Op enkele plaatsen kwam de temperatuur negen dagen achtereen boven de 40 graden gekomen. In januari 1908 kwam het kwik in Adelaide op zes achtereenvolgende dagen boven de 40 graden, waarvan vier dagen boven de 43 graden. Op 29 januari werden hier een record minimumtemperaturen gemeten van 34 graden.

Ook de droogte was extreem: in Melbourne is tussen 4 januari en 7 februari, een periode van 35 dagen, geen meetbare neerslag gevallen. Dat is de langste droogteperiode sinds 1954-1955 toen het in Melbourne 40 dagen lang niet regende.

Oorzaak van het aanhoudend warme weer was een standvastig hogedrukgebied in de Tasmaanse Zee in combinatie met een actieve tropische depressie aan de noordwestkust van Austalië. Dat leidde in het zuidoosten van Australië tot een sterke noordelijke wind waarmee de extreem warme en droge lucht werd aangevoerd.

Klimaatverandering
Wetenschappers van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) verwachten dat de klimaatverandering waarbij het door de uitstoot van broeikasgassen warmer en droger wordt in het zuiden van Australië sneller gaat dan in andere delen van de wereld. Metingen over de laatste vijftig jaar laten zien dat het zuidoosten van Australie steeds droger wordt. In combinatie met de opwarming van Australie neemt hierdoor de kans op bosbranden toe. Op de afbeelding van het IPCC onder dit artikel zijn de veranderingen in de neerslag en de waarschijnlijkheid daarvan in kaart gebracht.