Broeikasgas stopt niet aan de grens

Wereldwijd stoten we meer koolstofdioxide (CO2) uit dan de aarde opneemt. Daardoor stijgt de CO2-concentratie in de atmosfeer en warmt het klimaat op. Vaak hoor je dat het geen zin heeft om in Nederland de uitstoot te minderen omdat China bijvoorbeeld veel meer uitstoot. Echter, de uitstoot per inwoner in Nederland ligt hoger dan in China en veel hoger dan in de meeste niet-westerse landen. En elke extra molecuul CO2 in de atmosfeer draagt bij aan de wereldwijde klimaatverandering.

Verdeling broeikasgas in beeld

De aarde ademt van nature CO2 in en uit. In de lente en zomer nemen planten (biosfeer) meer op waardoor de CO2 concentratie daalt, in de herfst en de winter is het andersom. In het begin van de lente zijn de CO2 concentraties dan ook het hoogst. Daarnaast brengt de mensheid het hele jaar door extra CO2 in de lucht door de verbranding van olie, kool en gas en de productie van cement. Net zoals een rivier niet stopt aan de grens, verspreidt de wind de CO2 over de hele atmosfeer. Dat is goed te zien in de wereldwijde verdeling van CO2 in april 2006 (figuur 1).  Het is lente op het noordelijk halfrond en hoge CO2 concentratries (rood) verspreiden zich vanaf de locaties van hoge uitstoot. Een groot deel wordt in de loop van de lente en zomer weer opgenomen als de planten weer gaan groeien. Op het zuidelijk halfrond is het herfst en zijn de concentraties laag doordat veel CO2 is opgenomen in de voorgaande lente en zomer. Deze NASA-video laat prachtig zien hoe de overtollige uitstoot zich verdeelt over de aarde en hoe de CO2 verdeling verandert met de seizoenen op beide halfronden. 

Wereldwijd stijgt de CO2

Op verschillende locaties verspreid op aarde is jarenlang iedere dag de CO2-concentratie gemeten (Figuur 2). De variaties met de seizoenen zijn duidelijk zichtbaar. Het noordelijk halfrond heeft meer landoppervlak en biosfeer dan het zuidelijk halfrond. Daardoor heeft het seizoenseffect van het noordelijk halfrond de overhand in de wereldgemiddelde concentratie (zwarte lijn).  Verder zien we in alle meetpunten de CO2-concentratie jaar op jaar ongeveer even hard stijgen. Het maakt dus niet uit waar de extra uitstoot plaatsvindt, de winden mengen de CO2 wereldwijd door zodat overal de CO2 even hard stijgt.

Verschillen in uitstoot per land

De verschillen van uitstoot van CO2 per land zijn gigantisch. Dit heeft te maken met onder meer welvaartsniveau, grootte, industriële activiteit en toegankelijkheid tot duurzame energiebronnen. Grote landen als China, India, Rusland en de Verenigde Staten springen hier uit. Maar ook Nederland staat in de top 35, met een uitstoot van circa 150 Mt CO2 per jaar, grofweg vijftig keer meer dan Suriname.

Nog interessanter is het om te kijken naar de uitstoot per inwoner. Dan blijkt dat Nederland met 9 ton CO2 per inwoner per jaar op ruimere voet leeft dan een Chinees (7 ton CO2). Helemaal vergeleken met de minst geïndustrialiseerde landen die vaak niet eens de 1 ton CO2 halen. De productie van fossiele brandstoffen en zware energieverslindende industrieën vertroebelen wel enigszins het beeld, maar de rijkere en geïndustrialiseerde landen hebben verreweg het grootste aandeel in de mondiale uitstoot.

Impact van lokale uitstoot overal merkbaar

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat veel extreem weer en andere geofysische en biologische rampen nu al in grote mate te koppelen zijn aan klimaatverandering als gevolg van CO2 toename. Zo laat figuur 3 een overzicht zien van weerextremen uit de afgelopen tien jaar die door klimaatverandering nu vaker optreden dan vroeger, met onder andere de extreme zomerhitte in Europa van 2018. Andere voorbeelden: het smelten van ijskappen op Groenland en Antarctica, verdwijnen van zee-ijs op de Noordpool, zeespiegelstijging die koraaleilanden en delta's onbewoonbaar dreigen te maken, smeltende gletsjers die lokaal tot overstromingsgevaar leiden (Peru) of zoetwatervoorziening in gevaar brengen doordat lokale gletsjers verdwijnen (Himalaya).

Natuurlijk zijn er ook gebieden waar klimaatverandering positief uitpakt, zoals de uitbreiding van bossen op de toendra’s van Siberië of wijnbouw waar dit voorheen niet mogelijk was. Maar de negatieve effecten op hoe mensen wonen en leven en op de diversiteit van leven op aarde door de verstoring van het ecologische evenwicht overheersen. Impact van lokale uitstoot is in elk geval overal op de planeet merkbaar. Ook onze uitstoot in Nederland draagt daar dus aan bij. 

KNMI-klimaatbericht door Ruben IJpelaar