Buisman (deel V): oudste Nederlandse meetreeks in weerboek

Historisch geograaf Jan Buisman presenteerde op 21 februari in het Museum de Cruquius het vijfde deel van zijn serie Duizend jaar weer, wind en water in de lage landen. Tot de gasten behoorde de beroemde Franse historicus Emmanuel Le Roy Ladurie.  

Le Roy Ladurie, oud-directeur van de Bibliothèque nationale de France en vooral bekend van zijn boek Montaillou, een ketters dorp in de Pyreneeën in de Middeleeuwen, sprak lovende woorden over het werk van Jan Buisman.

Eerste metingen van Cruquius in nieuwe boek
Buisman's nieuwste boek bestrijkt de periode 1675-1750. Precies driehonderd jaar geleden begon Nicolaus Cruquius systematisch weergegevens met instrumenten te noteren. Driehonderd jaar! Daarmee heeft Nederland de langste ononderbroken instrumentele meetreeks ter wereld.

Deze vroege weermetingen krijgen natuurlijk uitvoerig de aandacht in het vijfde deel van Jan Buismans monumentale boekenreeks Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen. Maar vooral: ze worden in hun tijd geplaatst. Hoe het weer bepalend was voor het verloop van onze geschiedenis. De fascinerende worsteling van wetenschappers om greep te krijgen op het weer wordt door Buisman boeiend beschreven.

Tentoonstelling over Cruquius
Alle reden om dit unieke 300-jarige jubileum én de verschijning van Buismans boek te vieren in het Museum De Cruquius in het plaatsje Cruquius (onder Haarlem). Dat gebeurde op 21 februari jl met een presentatie voor genodigden en pers. Tijdens de presentatie was dankzij Rob van Iterson van het Hoogheemraadschap van Rijnland ook het eerste waarnemingsboekje van Cruquius te zien in zijn eigen Museum. Inmiddels is Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen (deel 5), dat verschijnt in nauwe samenwerking met het KNMI, overal verkrijgbaar. Een primeur voor het Museum De Cruquius dat pas op 1 maart zijn deuren heropent. Het museum staat in 2006 geheel in het teken van Nicolaus Cruquius. In mei komt er een belangrijke tentoonstelling over hem, een mens met vele capaciteiten: medicijnenstudent, wetenschapper, weerkundige, landmeter en schout.

Eerste Friese Elfstedentocht/Eerste Noord-Hollandse Twaalfstedentocht/Fahrenheit of Celsius?
*Deel 5 van Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen bestrijkt de jaren 1675 tot 1750. *Wat gebeurde er in het tijdvak tussen 1675 en 1750?
*Allereerst dus het begin van de instrumentele meetreeksen.
*Verder: de Kleine IJstijd bereikte dieptepunten. Misschien leverde dat al de eerste Elfstedentocht op? In elk geval wel de eerste Noord-Hollandse Twaalfstedentocht. Eerder dus dan de bekende Friese Elfstedentocht.
*Willem III wordt koning van Engeland en reist met zijn vrouw Mary geregeld heen en weer over de vaak onstuimige Noordzee.
*De beroemde medicus Boerhaave onderzoekt het verband tussen weer en ziekte. Een Friese stadhouder komt om als gevolg van een dwarrelwind.
*En: wie gaat het winnen, Fahrenheit of Celsius?

Vaak gaat het weer vergezeld van rampen. Dramatisch zijn de twee kerstvloeden: in 1717 door de zee (met duizenden slachtoffers tot gevolg) en in de winter van 1740/1741 door de rivieren, waarbij grote delen van Midden-Nederland meters onder water komen te staan. En dan zwijgen wij nog over de ongekende hitte en koude, de onweders en de hagelbuien.

De pers over de eerder verschenen delen
"Uniek materiaal" (Elsevier)
"Buitengewone staaltjes van historisch detectivewerk" (Volkskrant)
"Prachtig voor iedereen" (De Telegraaf)
"Een schitterend leesboek" (Spieghel Historiael)
"Deze reeks boeken mag zonder overdrijving een goudmijn worden genoemd" (NRC Handelsblad)
"Een meeslepend en verbluffend rijk boek" (Vrij Nederland)
"Hulde! Kopen!" (Historisch-Geografisch Tijdschrift)

Gegevens
J. Buisman, Duizend jaar weer wind en water in de Lage Landen, onder redactie van A.F.V. van Engelen (KNMI), deel 5, 1675-1750, Uitgeverij Van Wijnen, 2006. ISBN 9051941900.

Deel 5 van Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen telt maar liefst 998 bladzijden. Gebonden uitvoering, geïllustreerd in kleur en zwart/wit. De verkoopprijs bedraagt 39,50.Tevens is de herdruk van de delen 3 en 4 verkrijgbaar.

Adres Museum De Cruquius
Cruquiusdijk 27
2142 ER Cruquius
Telefoon 023 5285704
www.MuseumDeCruquius.nl

Uitgeverij Van Wijnen
t.a.v. D. van Wijnen
Postbus 172
8800 AD Franeker
telefoon 0517-394588
fax 0517-397179
mailto:info@uitgeverijvanwijnen.nl
www.uitgeverijvanwijnen.nl

Buisman in de media
De media besteden uitgebreid aandacht aan de nieuwe publiactie van Jan Buisman. Weerman Jan Visser in Trouw van 21 februari: "ons land kent één van de langste waarneemreeksen ter wereld en dat hebben we te danken aan Nicolaus Cruquius die 300 jaar geleden, in 1706, met instrumentele waarnemingen begon. In mei gaat in het gelijknamige museum in het plaatsje Cruquius bij Haarlem een tentoonstelling over deze bijzondere man van start. Cruquius hield zich namelijk niet alleen bezig met weerkundige activiteiten maar ontpopte zich ook als wetenschapper, medicijnstudent, landmeter en schout. Vandaag verwelkomt het museum een bijzondere gast: Jan Buisman. Dit ter gelegenheid van de presentatie van het vijfde deel van zijn imposante klimaatepos ’Duizend jaar weer, wind en water in de lage landen’. In dit boek, dat in samenwerking met het KNMI werd samengesteld en inmiddels in de boekhandel verkrijgbaar is, behandelt Buisman het tijdvak 1675-1750. Dat was de periode waarin de Kleine IJstijd verschillende dieptepunten bereikte, en de eerste Noord-Hollandse Twaalfstedentocht (eerder dus dan de Friese Elfstedentocht) werd verreden. Uiteraard komen ook de vele rampen aan de orde, zoals de winter van 1740-’41 waarbij grote delen van Midden-Nederland meters onder water kwamen te staan".

"Geschiedenis en weer zijn nauw verbonden", schrijft Olof van Joolen in het AD van 21 februari. Buisman weet nog precies wanneer zijn persoonlijke interesse voor het weer ontstond: in 1926, het jaar na zijn geboorte hield de dijk waartegen zijn ouderlijk huis in Culemborg was gebouwd stand, terwijl de hevigste rivieroverstromingen van de afgelopen eeuw huis hielden. "Dat verhaal maakte diepe indruk op de jonge Jan. Drie jaar daarna voelde hij weer hetzelfde, toen dezelfde rivier dichtvroor".