Chaotische vrijdag (25 november 2005) in De Bilt donkerste dag ooit

De vrijdag met het verkeersinfarct en het weeralarm was in De Bilt de 'donkerste' sinds het begin van de metingen in 1957. Het KNMI registreerde op 25 november 2005 een globale straling van slechts 7 Joules per vierkante centimeter.   

Een enorm verschil met het noorden van het land waar de kern van het lagedrukgebied Thorsten lag en de zon vrijdag zelfs nog een aantal uren heeft geschenen.

Veel sneeuw in oostelijke helft
Tussen 25 en 27 november is er vooral in het oosten nog veel sneeuw gevallen. Zondagochtend 27 november lag er op de Veluwe en in Twente meer dan 20 cm, in de Achterhoek circa 15 cm. In het midden van het land is in twee dagen plaatselijk meer dan 100 mm gevallen. Dat is meer dan normaal in de hele maand november die gewoonlijk zo'n 60 tot 80 mm oplevert.

Waarschuwingen en weeralarm nieuwe stijl
Het KNMI gaf volgens een nieuw waarschuwingssysteem donderdag 24 november al een voorwaarschuwing uit, waarna vrijdag een weeralarm volgde (het tweede van dit jaar), eerst voor windstoten, daarna voor sneeuw. Zaterdagochtend is de waarschuwingsfase een trapje verlaagd en omgezet in een waarschuwing voor gladheid.

Het KNMI heeft voor het eerst gebruik gemaakt van een vernieuwde werkwijze voor het uitgeven van het weeralarm. Indien mogelijk worden voortaan 12 tot 24 uur tevoren voorwaarschuwingen gegeven waarna op zijn vroegst 12 uur voorafgaand aan het extreme weer een Weeralarm kan volgen. In de voorwaarschuwing wordt ook een indicatie gegeven van de onzekerheid in de vorm van een kansperscentage voor het extreme weer. Zodra het weeralarm van kracht wordt is het KNMI vrijwel zeker van het te verwachten zware weer.

Ook de criteria van het Weeralarm zijn iets aangepast. Zo zijn de criteria voor een weeralarm voor sneeuw gelegd bij een intensiteit van minstens 3 cm per uur en een hoeveelheid van minstens 10 cm in 6 uur. Die sneeuw moet dan vallen in een standaardgebied ter grootte van minstens 50 bij 50 kilometer of in de vorm van geclusterde buien langs een band van minstens 50 kilometer lengte. Door de nieuwe werkwijze en de eerdere voorwaarschuwing konden een aantal kranten vrijdagochtend 25 november daags na de voorwaarschuwing openen met noodweer dat toen net begon.

Verkeersinfarct
Vrijdag 25 november leidde het slechte weer tot een verkeersinfarct en de drukste avondspits ooit. Door de hevige (natte) sneeuwval waren ook veel takken afgebroken wat extra groot gevaar opleverde. Staatsbosbeheer waarschuwde wandelaars die de Veluwse bossen introkken. In grote delen van het land kwam het openbaar vervoer tijdelijk tot stilstand. Bovendien waren er stroomstoringen onder meer door blikseminslag. In het noorden van het land, waar geruime tijd de kern van het lagedrukgebied lag, was het lange tijd bijna windstil en brak soms de zon zelfs even door. Door de uiterst langzame verplaatsing van de lagedrukkern hield het slechte weer met winterse buien enkele dagen aan. De kern bleef steeds boven ons land tollen en daaromheen ontstonden steeds weer nieuwe gebieden met geclusterde sneeuwbuien. Dat leverde grote tegenstellingen op in het weer. Langs onze westkust stond ondertussen een westerstorm met windkracht 9 en in de (zuid)oostelijke helft sneeuwde het hevig. Zulke grote tegenstellingen, die zo lang duren, komen zelden voor. Uiteindelijk heeft vrijwel het hele land met sneeuwbuien te maken gekregen.

Extreme windstoot in Hoek van Holland
Opmerkelijk was de extreme windstoot in Hoek van Holland. Vrijdagochtend om 2u10 onze tijd registreerde de windmeter van het KNMI 48 m/sec (173 km/uur). De windstoot in Hoek van Holland hoorde bij de hoogste ooit in ons land. Op 5 november 1948 trok een windhoos toevallig precies over de windmeter op Vlieland: resultaat was een windstoot van 202 km/u, de allerhoogste windstoot ooit in ons land gemeten.

Uitzonderlijk snelle drukdaling
Bijzonder was ook de daling van de luchtdruk in de afgelopen dagen. Woensdagochtend 23 november zijn in ons land barometerstanden gemeten van 1040 hPa, vrijdagmiddag wees de barometer op sommige plaatsen minder dan 975 hPa, een daling van 65 hPa binnen drie dagen. Zo'n afname van de luchtdruk is heel uitzonderlijk. Sterke drukveranderingen leiden vrijwel altijd tot storm. Tijdens een storm van 20 op 21 november 1971 daalde de druk in Leeuwarden 47 hPa in 24 uur. In De Bilt is de laagste luchtdruk ooit 956,4 hPa gemeten op 26 februari 1989. In Eelde werd op 27 november 1983 een nog lagere druk gemeten van 954,2 hPa.

Sneeuw in november
Sneeuw in november is niet uitzonderlijk. Ook in 1985, 1996 en 1998 kwam Europa al vroeg in de greep van de winter met vorst en sneeuw. Bijzonder was november 1980 die ijskoud begon en toen er op de eerste dagen van de maand al op grote schaal 15 cm sneeuw viel. Daarna viel de dooi in en werd het bijzonder zacht.

Winter in Europa
Niet alleen ons land ondervond veel hinder van de inval van de winter. Ook uit andere Europese landen, zoals Groot-Brittannië, Duitsland, België, Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk Italië en Griekenland werden slachtoffers en grote problemen gemeld door storm, sneeuw, gladheid en kou. Wegen waren afgesloten, met name in de bergen, en verschillende plaatsen in West-Europa zaten zonder stroom. Vooral Duitsland, België en Frankrijk hadden het zwaar te verduren.

Deutscher Wetterdienst wijt stroomuitval aan zeldzame combinatie van factoren
Volgens de Deutscher Wetterdienst verklaart de sneeuwval alleen niet de stroomstoringen die zich ook in Nordrhein-Westfalen hebben voorgedaan. Er lag weliswaar veel sneeuw maar niet meer dan de norm die in Duitsland volgens bouwvoorschriften geldt. Vooral de combinatie van verschillende weerfactoren, zoals natte sneeuw en een stormachtige wind, heeft tot de schade geleid. Daardoor nam de winddruk sterk toe en begonnen de elektriciteitsdraden, waar ook ijs afviel, flink te slingeren.