De zwakke zon van afgelopen dinsdag

Boven Nederland was dinsdag 17 oktober een zwakke zon te zien. Rook van de bosbranden in Spanje en Portugal veroorzaakte een sterke afname van de zonnestraling (Figuur 1). Uit lidarbeelden blijkt dat in de avond van 16 oktober op 1 tot 3 kilometer hoogte een laag met vervuiling Nederland is binnengedreven (Figuur 2). In de vroege ochtend van 18 oktober verdwijnt de laag weer uit de waarnemingen. De rook is door het KNMI ook waargenomen met de GOME-2 satelliet (Figuur 3).

Door de absorptie van het zonlicht in de roetlaag bleef de middagtemperatuur aan het aardoppervlak achter bij de verwachtingen. Was er in plaats van roet een gewone wolk geweest dan zou de temperatuur minder achtergebleven zijn omdat de wolk de warmte uitstraling van het aardoppervlak tegen gaat. Dat is in veel mindere mate het geval voor roet.

Fenomenen als zandstormen, natuurbranden en vulkaanuitbarstingen beïnvloeden het klimaat onder meer door de uitstoot van kleine deeltjes, ook wel aerosolen genoemd.  Afgelopen week duurde de invloed van de rook op de zonnestraling slechts één dag, maar na bijvoorbeeld de uitbarsting van de Pinatubo op de Filippijnen in juni 1991 was wereldtemperatuur gedurende 2-3 jaar lager dan normaal.  Dit kwam doordat de aerosolen tot in de stratosfeer werden uitgestoten.

Er bestaan nog veel onzekerheden over de effecten van aerosolen op het klimaat. Zandstormen bijvoorbeeld veroorzaken afkoeling doordat het minerale stof inkomend zonlicht reflecteert. Roet zoals vrijkomt bij bosbranden of bij verbranding van fossiele brandstoffen zorgt juist voor opwarming, omdat het zonlicht absorbeert. Terwijl afgelopen dinsdag aan de grond de temperatuur afnam door de verminderde inkomende zonnestraling, werd de lucht op rookhoogte juist opgewarmd. Metingen met een weerballon die afgelopen dinsdagmiddag is opgelaten door het KNMI, laten zien dat tussen de 1 en 3 km hoogte de lucht enkele graden warmer was dan verwacht en daaronder enkele graden kouder.

 

KNMI-klimaatbericht door Anika Hoekstra