Europees meetnetwerk wind en wolken

Experts op het gebied van remote sensing komen uit heel Europa deze week in De Bilt bijeen om nieuwe ontwikkelingen en kennis uit te wisselen over meettechnieken voor wind, wolken en aërosolen.

De onderzoekers werken samen binnen het E-PROFILE programma dat één van de observatieprogramma’s is van EUMETNET, het netwerk van weerinstituten in Europa. Van 28 tot en met 30 oktober vindt op het KNMI in De Bilt de derde gezamenlijke expertteam-meeting van E-PROFILE plaats.
Dit programma is opgezet naar aanleiding van de aswolk veroorzaakt door de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull. Dagenlang was het vliegverkeer in Europa in april 2010 ontwricht door deze aswolk. De twee meetnetwerken van E-PROFILE - ALC (Automatic Lidar & Ceilometer) en RWP (Radar Wind Profiler) – zorgen voor meer kennis en betere informatie over bewegingen en samenstellingen van de atmosfeer boven Europa om een situatie als in 2010 te voorkomen.

Het ALC-netwerk is nog volop in ontwikkeling. ALC wordt opgebouwd uit netwerken van nationale wolkenhoogtemeters. Een wolkenhoogtemeter of ceilometer is gebaseerd op het LIDAR-principe (Light Detection And Ranging). Met korte lichtflitsen van een laser kunnen afstanden worden bepaald, zoals de hoogte van wolken. Door technologische ontwikkelingen is het tegenwoordig ook mogelijk om met wolkenhoogtemeters de verticale verdeling van aërosolen (fijne stofdeeltjes in de lucht) te meten.
Het ALC-team van E-PROFILE ontwikkelt een netwerk om deze gegevens op Europese schaal te harmoniseren, centraal in te zamelen en beschikbaar te stellen. Het KNMI gebruikt op dit moment in Nederland ongeveer 45 LIDAR wolkenhoogtemeters. Het totale ALC netwerk omvat in Europa zo’n 700 meetpunten.
De gegevens uit ALC zijn belangrijk in verspreidingsmodellen voor luchtkwaliteit, voor validatie van satellietgegevens en als input voor weermodellen. Daarnaast zal het nieuwe netwerk bijdragen aan de monitoring van vulkaanas- of Saharastofwolken op Europese schaal. Gedetailleerde en betrouwbare informatie over aswolken is met name belangrijk voor de luchtvaart.

Met ALC zullen de Europese weerinstituten in de nabije toekomst betere informatie kunnen verschaffen over de verspreiding van een nieuwe aswolk. Daarbij is het echter cruciaal dat er naast het ceilometernetwerk voldoende ankerpunten zijn met hoogwaardige LIDAR instrumenten. Het KNMI heeft bij de meetmast in Cabauw twee van deze instrumenten en vormt zo één van de ankerpunten in Europa.

Het RWP-netwerk omvat 30 operationele radar windprofilers in Europa en 11 buiten Europa, die continu informatie leveren over wind in de bovenlucht. Bij de KNMI-meetmast in Cabauw staat één radar windprofiler. Dit instrument meet vanaf de grond verticale profielen van windsnelheid en windrichting tot circa 16 km hoogte. Daarnaast worden ook weerradars ingezet voor het meten van wind. De gegevens van dit netwerk zijn onder andere van belang voor weermodellen.