Booreiland onder een oranje lucht
Foto: Curraheeshutter

2024 warmste jaar ooit gemeten

10 januari 2025

Het zat eraan te komen, maar nu is het zeker: het aardoppervlak was nooit eerder sinds metingen zijn begonnen zo warm als in 2024. Volgens de Europese klimaatdienst Copernicus was het zelfs 1,6˚C warmer dan eind 19de eeuw. In alle datasets, die allemaal tegelijk uitkomen vandaag met hun definitieve cijfers voor 2024, komt afgelopen jaar als recordwarm uit de bus.

Recordwarm 

Waar de warmte in 2023 al met kop en schouders uitstak boven de voorgaande temperatuurrecords, is 2024 daar dus met ruim 0,1˚C overheen gegaan. Afbeelding 1 geeft de gemeten opwarming weer. De laatste tien jaar zijn de tien warmste jaren uit de meetreeks. De lange termijn opwarming wordt veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen, vooral door het grootschalig verstoken van fossiele brandstoffen. Maar de temperatuur kan wel flink variëren van jaar tot jaar, door een combinatie van natuurlijke en menselijke factoren. 

Bijzonder 

Ondanks de lange termijn opwarming, waarvan de oorzaken goed begrepen worden, is het toch bijzonder dat het de afgelopen twee jaar zo veel warmer was dan de jaren ervoor. Er zijn wel een aantal factoren te noemen die de temperaturen over de laatste anderhalve jaar omhoog hebben gestuwd. Zo heeft El Niño, waardoor het oppervlaktewater in de Stille Oceaan extra opwarmt, daar zeker aan bijgedragen.  

Daarnaast is de hoeveelheid reflecterend aerosol (fijnstof) verminderd, doordat de zwaveluitstoot van China en van de scheepvaart de afgelopen jaren is verminderd. De verkoelende zonnescherm-werking van dat reflecterende zwavel is dus minder sterk geworden. Daardoor komt de opwarming van broeikasgassen, die tot voor kort nog werd gemaskeerd door de afkoeling van aerosolen, tevoorschijn. 

Een recente studie concludeerde dat de hoeveelheid bewolking over de oceaan is afgenomen, wat eveneens zorgt voor minder weerkaatsing van zonnestraling en dus zorgt voor opwarming. Over de oorzaken van die afname in bewolking tasten onderzoekers echter nog in het duister. De komende jaren zal er zeker meer onderzoek gedaan worden om de 2023-2024 piek in opwarming beter te begrijpen, mede omdat er een belangrijke vraag onder ligt: is de opwarming aan het versnellen? Satellietwaarnemingen van de stralingsbalans van de aarde lijken daar op te wijzen.  

Lijngrafiek van de wereldgemiddelde temperatuur sinds eind 19de eeuw
Afbeelding 1. Wereldgemiddelde opwarming per jaar ten opzichte van 1850-1900 volgens verschillende datasets (rode puntjes) en hun gemiddelde (dunne blauwe lijn). Volgens de Europese klimaatdienst Copernicus was 2024 gemiddeld 1,6˚C warmer dan eind 19de eeuw. De trendlijn (dikke blauwe lijn) geeft de gemiddelde opwarming weer. ©KNMI.
Lijngrafiek van de wereldgemiddelde temperatuur sinds eind 19de eeuw met trend doorgetrokken naar de toekomst die laat zien dat rond 2033 de 1,5 graad opwarming wordt overschreden.
Afbeelding 2. Als afbeelding 1, maar nu is de opwarmingstrend doorgetrokken naar de nabije toekomst om te zien wanneer de 1,5˚C overschreden wordt. Als de trend niet verandert zal dat rond 2033 het geval zijn.
De ruimtelijke verdeling van de opwarming in 2024 ten opzichte van het gemiddelde over 1991-2020. Zowel de oceaan als het land waren uitzonderlijk warm, maar niet overal in gelijke mate.
Afbeelding 3. De ruimtelijke verdeling van de opwarming in 2024 ten opzichte van het gemiddelde over 1991-2020. Zowel de oceaan als het land waren uitzonderlijk warm, maar niet overal in gelijke mate.

De anderhalve graad van Parijs 

De laatste anderhalf jaar lang zijn alle maanden behalve één warmer geweest dan 1,5˚C boven het 1850-1900 gemiddelde, zo stelt Copernicus. Toch betekent dit niet dat we hiermee het doel van het Klimaatakkoord van Parijs, namelijk om de opwarming te beperken tot liefst niet meer dan 1,5˚C, definitief achter ons laten. Omdat er flink wat jaarlijkse variatie zit in de jaarlijkse temperatuur, is een kortstondige piek in de opwarming niet afdoende om een conclusie te trekken over de lange termijn opwarming. 

Maar gezien de voortgaande opwarming en de nog immer voortgaande uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen, zijn we niet heel ver van die doelstelling vandaan. Als we de trendlijn van de afgelopen jaren doortrekken naar de toekomst zien we dat de lange termijn opwarming rond 2033 de 1,5˚C zal overschrijden (zie afbeelding 2). In een recent klimaatbericht gingen we dieper in op hoe de gemeten opwarming zich verhoudt tot de doelstelling van Parijs, en hoe we dan kunnen bepalen wanneer we een bepaalde opwarmingsgrens overschrijden. Waarbij aangetekend moet worden dat 1,5˚C geen magische grens is, waaronder er geen vuiltje aan de lucht is, en waarboven ineens alles verloren is. Elke fractie van een graad opwarming draagt bij aan de problemen. En dus kunnen we door emissiereductie die impacts verminderen.  

Wat gaat 2025 brengen? 

Het is misschien wel heel vroeg in het jaar om die vraag nu al te stellen, maar toch zijn daar al verwachtingen over uitgesproken. Zo voorspelt de Britse weerdienst dat 2025 minder warm zal worden dan 2023 en 2024, maar wel op een derde plaats komt, onder andere omdat we nu in de richting gaan van de koele tegenhanger van El Niño, La Niña.   

KNMI-klimaatbericht door Bart Verheggen 

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Klimaatstreepjescode vanaf het begin van de jaartelling

    De klimaatstreepjescode waar we elk jaar een streep voor de gemiddelde temperatuur in De Bilt van...

    08 januari 2025 - Klimaatbericht
  2. Zware aardbeving China

    In China is er om 02:05 uur Nederlandse tijd (09:05 uur lokale tijd) een aardbeving met een magni...

    07 januari 2025 - Nieuwsbericht
  3. Wijziging in wettelijke taken van het KNMI

    Het KNMI heeft een aantal verplichte publieke taken, zoals het opstellen van een algemeen weerber...

    07 januari 2025 - Nieuwsbericht
  4. Meer sneeuwval in Noordpoolgebied door opwarming

    Terwijl in Nederland de sneeuwval afneemt, is dat in het hoge Noorden juist andersom: daar valt d...

    06 januari 2025 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten